Coalitiegesprekken in Nederland moeten half augustus beginnen, vijf maanden na verkiezingen

De informateur stelt vast dat er zes partijen zijn die "bereidheid hebben getoond om tot een coalitie te komen zonder elkaar bij voorbaat uit te sluiten". Dat zijn VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie. Maar welke combinatie dan precies moet gaan onderhandelen is door de sterk uiteenlopende voorkeuren nog niet te zeggen.

Zo wil de rechts-liberale VVD niet zonder het christendemocratische CDA regeren, en niet met zowel de sociaaldemocraten PvdA als GroenLinks. Ook de christendemocraten sluiten samenwerking met beide linkse partijen uit. De voorkeur van VVD en CDA ligt bij de voortzetting van de huidige coalitie met de ChristenUnie. Die partij sluit regeringsdeelname niet op voorhand uit, maar wil pas aanschuiven als eerst andere mogelijkheden zijn verkend.

D66 zit dan weer niet te wachten op weer een coalitie met de ChristenUnie en wijst op grote onderlinge verschillen op het gebied van medische ethiek, emancipatie en persoonlijke vrijheden. De sociaal-liberalen willen juist wel graag met de PvdA en GroenLinks aan tafel, om tot een zo progressief mogelijk kabinet te komen, dat ook nog eens zou kunnen rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer.

Deze impasse "kan geen eindpunt zijn", schrijft Hamer in haar eindverslag. “Het is daarom van groot belang dat de twee grootste partijen, beide winnaars van de verkiezingen, verantwoordelijkheid nemen voor het vervolg van het proces en er door hen een stap wordt gezet om te komen tot een meerderheidscoalitie."

Mark Rutte zelf reageert tevreden op het voorstel van Hamer en heeft het over “een heel goed plan”. Het document dat hij en Kaag zouden opstellen zou volgens Rutte als basis dienen “voor wat hopelijk ooit een regeerakkoord wordt”. Het document moet de komende weken vorm krijgen en daarna nemen de partijen een pauze. “Ik denk dat het goed is dat we even vrij hebben”, zegt Rutte. “Iedereen is ook wel een beetje gaar zo langzamerhand, na de campagne en deze formatie die heel traag gaat en wel heel veel kost.”

Daarnaast heeft de aanpak van de coronapandemie een zware wissel getrokken op de leden van de ontslagnemende regering, waarvan naast Rutte en Kaag ook voorman Wopke Hoekstra van het christendemocratische CDA deel uitmaakt. “Ik denk dat iedereen er wel aan toe is elkaar even niet te zien”, aldus Rutte.

Uiterlijk half augustus moeten er volgens het advies van Hamer echte onderhandelingen beginnen. Zij is bereid in ieder geval tot die tijd de rol van informateur te blijven vervullen. “We zijn erg blij met haar”, zegt Rutte. “Ze doet het erg goed.”

Alle zes de betrokken partijen kunnen zich volgens Hamer trouwens vinden in het voorstel om VVD en D66 een proeve van een regeerakkoord te laten schrijven. Andere partijen kunnen dan besluiten of zij daarbij kunnen aansluiten.  Rutte en Kaag moeten wat Hamer betreft begeleiding krijgen van een door de Tweede Kamer aan te stellen informateur. Of zij die rol zelf wil vervullen, laat zij in het midden.