De UEFA is pro tolerantie, maar enkel als het goed uitkomt

“Trots dat EURO 2020 een toernooi van iedereen wordt.” Een tweet van de UEFA uit 2019, toen de organisatie met een bootje meevoer op de Amsterdam Pride, keert als een boemerang terug. Hoe meer het EK vordert, hoe harder de UEFA gewrongen lijkt te zitten met de kleuren van de regenboogvlag. Handig om te verwerken in de vele boodschappen tegen discriminatie, zolang er maar geen effectieve politieke wantoestanden mee worden aangeklaagd.

Zo plande de stad München woensdagavond een duidelijk signaal tegen de omstreden wet die Hongarije onlangs aannam, die voorlichting aan minderjarigen over homo- en transseksualiteit verbiedt. De Allianz Arena zou tijdens de EK-wedstrijd tussen Duitsland en Hongarije oplichten in de regenboogkleuren, maar daar stak de UEFA een stokje voor. Politieke statements op en rond het veld zijn niet toegelaten. “Gezien de politieke context van het specifieke verzoek – een bericht gericht op een besluit van het Hongaarse nationale parlement – moet de UEFA dit afwijzen”, aldus een woordvoerder.

Eerder al werd de aanvoerdersband van de Duitse keeper Manuel Neuer onderzocht door de UEFA. Neuer draagt al sinds de oefenwedstrijden een band in de regenboogkleuren, als uiting van diversiteit en tolerantie. Uiteindelijk ondernam de UEFA geen actie, omdat Neuer “een goed doel promoot”. Vooral omdat er massaal kritiek kwam op het onderzoek, leek het.

#EqualGame

Dat een simpele aanvoerdersband de voetbalbond angstzweet bezorgt, toont de spreidstand van de UEFA. “We are the ones who can make a change”, klinkt het fraai in de video van de #EqualGame-campagne, waarin sterren zoals Paul Pogba opdraven. “Het is dan ook moeilijk te begrijpen dat UEFA neutraal wil blijven over deze Hongaarse wet, die duidelijk een grens overschrijdt”, zegt Eef Heylighen, woordvoerder van çavaria. “Dit gebaar kan een broodnodig debat binnen het voetbal op gang brengen.”

De stad München besliste na de “schandelijke” beslissing van UEFA om de rest van de stad in regenboogkleuren te hullen. Andere stadia in Berlijn, Wolfsburg, Augsburg, Frankfurt en Keulen beloven ook een kleurenplaatje te worden – zij hoeven immers geen EK-richtlijnen te volgen. In eigen land hult ook de Gentse Ghelamco Arena zich vandaag voor de tweede avond op rij in de regenboogkleuren. De spelers van Nederlandse team zullen ook een statement maken. Georginio Wijnaldum draagt zondag in de achtste finale in Boedapest een aanvoerdersband met daarop de tekst ‘OneLove’. 

Een rel tussen de UEFA en Hongarije is echter vermeden. Niet onbelangrijk, gezien de Puskás Aréna in Boedapest door de covidrestricties in het Verenigd Koninkrijk als plan B werd genoemd voor de halve finale en finale. “Sport en politiek vermengen is heel schadelijk en gevaarlijk”, reageerde de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Peter Szijarto initieel erg fors, met zelfs een verwijzing naar het Duitse naziverleden. In 1936 gebruikte het regime van Hitler de Olympische Spelen om de grootsheid van het Duitse Rijk te etaleren.

Nochtans toont Hongarije tijdens dit toernooi zelf aan hoe hevig sport en politiek verstrengeld zijn, zegt sportonderzoeker Bram Constandt (UGent). “Zelf is het land de eerste om ruim 60.000 mensen in een stadion te ontvangen, waarmee het eigen coronabeleid in de verf wordt gezet.” Ook Remy Bonny van lgbtq+-organisatie Forbidden Colours merkt dat op: “‘Hier kan je weer doen wat je wil’, is het signaal dat Hongarije uitstuurt. Behalve als je bij de lgbtq+-gemeenschap behoort.”

De afgelopen tien jaar heeft de regering van Viktor Orbán ruim 2 miljard euro geïnvesteerd in voetbalinfrastructuur. “Het wordt ingezet als een instrument om nationalisme te promoten”, stelt Bonny vast. Het is geen toeval dat net in de Puskás Aréna racistische en homofobe incidenten zijn gemeld bij de UEFA tijdens dit EK, onder meer anti-lgbtqi+-vlaggen.

Hypocriet

Het maakt de zogenaamd neutrale houding van UEFA in dit verhaal “des te hypocrieter”, zegt Constandt. “Niet alleen voetbal worstelt hier trouwens mee. Ook het IOC zal in Tokio in de stadia en in het olympisch dorp geen politieke statements dulden. Zelfs knielen op het veld, wat de UEFA nu gedoogt op het EK, zou er niet getolereerd gaan worden.”

In 2018 gaf de UEFA nochtans de eerste #EqualGame-award aan de Georgische voetballer Guram Kashia, die in de Nederlandse Eredivisie de regenboogband droeg om de toestand in zijn thuisland aan te klagen. Het begrip neutraliteit lijkt dus erg kneedbaar naargelang de situatie. “Hoe groter de commerciële belangen, hoe meer het ethische plaatje naar de achtergrond verdwijnt”, stelt Constandt vast. In de toekomst blijft de UEFA naar landen als Hongarije, Rusland of Wit-Rusland trekken voor voetbalfinales of -toernooien, zonder stelling in te nemen over schendingen van mensenrechten.

Het blijft tekenend dat een wereldsport zoals voetbal het zonder lgbtq+-iconen moet stellen. Spelers die, zoals Thomas Hitzlsperger, uit de kast zijn gekomen, deden dat na hun carrière. In de Amerikaanse NFL is er met Carl Nassib sinds deze week eindelijk een actieve American football-speler die zich geout heeft.

Remy Bonny hoopt dan ook dat individuele teams of spelers op het veld een statement maken, zoals het Nederlandse team dat straks in Boedapest aantreedt. In de kritiek op het WK in Qatar liepen zij begin dit jaar ook al voorop. Voor de UEFA is Bonny scherp: “Als een regenboogvlag niet kan als signaal, dan moeten ze ook niet langer meevaren op de Amsterdam Pride.”

Andere voorbeelden van politiek en voetbal

- Het Oekraïense voetbalshirt op dit EK werd onderwerp van een officiële klacht door Rusland. Het shirt beeldde de landsgrenzen van Oekraïne uit - inclusief de Krim, het schiereiland dat Rusland in 2014 annexeerde – en droeg ook de politiek geladen leuze ‘Glorie aan de helden!’. Dat laatste moest weg van UEFA.

- Nadat het Amerikaanse vrouwenteam zich in 2019 tot wereldkampioen kroonde, hield speelster Megan Rapinoe een duidelijk betoog voor inclusiviteit: “We hebben witte meisjes en zwarte meisjes en alles daartussenin. We hebben heteromeisjes en homomeisjes. Maar we zijn zoveel meer dan dat.” Ook het beleid van Trump moest het herhaaldelijk ontgelden.

- In een kwalificatiewedstrijd voor het EK vierden de Turkse spelers een doelpunt met een militaire groet, gericht aan de ‘dappere soldaten’ die op dat moment een offensief waren gestart tegen Koerdische strijdgroepen. De Europese voetbalbond legde de Turkse voetbalbond nadien een geldstraf van 50.000 euro op.