Zelfs grootste doemscenario’s dreigen uit te komen. Wat kunnen we nog doen om klimaatcrisis af te wenden?

Na afloop van de Klimaatconferentie van Parijs in 2015 spraken heel wat wereldleiders glunderend de pers toe. Bijna 200 landen ondertekenden toen een akkoord om de gemiddelde temperatuur op aarde met maximaal 2 graden te laten stijgen in vergelijking met het pre-industriële tijdperk. De politici sloegen zichzelf op de borst, maar nu blijkt dat die ambitie niet volstaat om verschillende desastreuze gevolgen van de klimaatopwarming te vermijden. Een ontwerprapport van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering, een team van klimaatdeskundigen dat de Verenigde Naties adviseert, toont aan dat een temperatuurstijging van 1,5 graad al heel wat schade zou aanrichten. Dat is slecht nieuws, want de World Meteorological Organisation liet onlangs weten dat er 40 procent kans is dat we die drempel in de komende vijf jaar tijdelijk overschrijden.

De experts van de Verenigde Naties houden de temperatuurstijgingen nauwlettend in de gaten omdat ze voor zogenaamde tipping points kunnen zorgen, keerpunten die ketens van destructie in gang zetten waarbij de klimaatverandering onomkeerbare gevolgen krijgt. Zo zou een opwarming van 1,5 graad er volgens de VN-deskundigen voor zorgen dat in 2050 350 miljoen meer mensen met watertekorten te maken krijgen. Een dergelijke temperatuursverhoging zou ook 420 miljoen personen blootstellen aan extreme en mogelijk dodelijke hittegolven. Daar houdt de dreiging niet op. Een verdere opwarming zou nog grotere problemen veroorzaken: als het op aarde twee graden warmer wordt, zullen de ijskappen in Groenland en West-Antarctica bijvoorbeeld smelten en stijgt de zeespiegel met 13 meter.

Doemscenario’s

De VN-experts geven aan dat zelfs die grootste doemscenario’s werkelijkheid kunnen worden: hun berekeningen tonen aan dat de temperatuur in de komende decennia wereldwijd met zo’n 3 graden zal stijgen. De huidige aanpassingsniveaus volstaan volgens hen niet om het hoofd te bieden aan toekomstige klimaatrisico’s: “Het ergste moet nog komen, met gevolgen voor het leven van onze kinderen en kleinkinderen, veel meer dan voor dat van onszelf”, klinkt het in het rapport. De Werkgroep denkt dat de klimaatproblematiek op die manier een ernstige bedreiging voor het voorbestaan van de mens vormt: “Het leven op aarde kan zich herstellen van grote klimaatveranderingen door te evolueren tot nieuwe soorten en door nieuwe ecosystemen te creëren. De mensheid kan dat niet.”

De wetenschappers uit de Intergouvernementele Werkgroep schatten de toekomst van de planeet niet erg rooskleurig in, maar klimaatexpert Pieter Boussemaere (VIVES Hogeschool) weigert om de strijd tegen de opwarming van de aarde te staken: “Er is een wetenschappelijke consensus dat de temperatuur op onze planeet met meer dan 1,5 graad zal toenemen. We mogen treuren om wat we daardoor zullen verliezen, maar het is belangrijk om de schouders niet te laten hangen.” 

Samuel Helsen, klimatoloog aan de KU Leuven, sluit zich daarbij aan: “Iedere minimale beperking van de opwarming kan nog een betekenisvol verschil maken op lange termijn. Vooral toekomstige generaties zullen de vruchten van die inspanningen plukken.” Met schonere industrieën, groene wagenparken en veganistische diëten zou volgens deskundigen zo vooruitgang geboekt kunnen worden. 

Hoopvol

De afgelopen jaren schaarden heel wat wereldmachten zich achter groene initiatieven. Dat stemt Boussemaere hoopvol over de toekomst: “De Europese Unie, de Verenigde Staten en Japan lieten weten dat ze in 2050 klimaatneutraal willen worden, China hoopt dat doel in 2060 te bereiken. Als alle andere landen tussen 2050 en 2070 hun voorbeeld volgen, kunnen we de temperatuurstijging tot 2 graden beperken. Dat is waar we nu op moeten inzetten, want de overschrijding van die cruciale drempel zal heel wat schade aanrichten die niemand nog ongedaan kan maken.” 

Helsen vreest dat het niet eenvoudig zal zijn om armere regio’s te overtuigen om ambitieuze klimaatplannen uit te denken, maar Boussemaere denkt dat democratische prijzen voor groene technologieën daarbij kunnen helpen: “Regio’s als Europa of Noord-Amerika zullen goedkope technieken ontwikkelen zodat ze hun ecologische plannen op grote schaal kunnen uitrollen. Ontwikkelingslanden kunnen die overnemen wanneer ze hun industrie op poten zetten. Zij slaan de traditionele ‘vervuilende fase’ dan over.”

De afgelopen jaren kreeg de klimaatbeweging weleens het verwijt dat haar ideeën te duur zijn voor een groot deel van de bevolking. Boussemaere vindt daarom dat overheden meer initiatief horen te nemen om de vergroening betaalbaar te maken: “Autoriteiten moeten een juridisch en economisch kader uitdenken dat burgers en bedrijven aanmoedigt om groenere keuzes te maken. Het is belangrijk dat er daarbij een belastingverschuiving komt. In Nederland werd aardgas bijvoorbeeld langzaam duurder gemaakt en daalde de prijs van elektriciteit. Dat maakte het voor veel gezinnen mogelijk om voor het duurzame alternatief te opteren. Dergelijke veranderingen zouden ook hier een grote impact kunnen hebben.”