Belonen met 50 euro werkt niet, hoe krijg je vaccintwijfelaars dan wel over de streep?

De vaccinatiecampagne loopt nog altijd als een trein. Inmiddels kreeg 69 procent van de volwassen bevolking een eerste prik. Bijna een derde is volledig gevaccineerd. Maar om groepsimmuniteit te bereiken, moet 85 tot 90 procent van de bevolking zich laten vaccineren. We zullen dus wellicht de vaccintwijfelaars nodig hebben om dit aantal te kunnen halen.

Vandaar dat de motivatiebarometer van de UGent, ULB en UCL een rapport uitbrengt over de vraag hoe je deze kritische groep kan motiveren om zich te laten vaccineren. De opvallendste conclusie uit de studie is dat overtuiging of verleiding niet de beste strategieën blijken te zijn om twijfelaars mee te krijgen. “Het geven van gerichte informatie werkt beter,” zegt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent). “Ook zijn twijfelaars sterk gekant tegen verplichting, en tegen beloning. Onze ondervraagden kregen een voucher van 50 euro die ze vrij konden besteden. Maar dat werkte niet, het ondermijnt bij twijfelaars het gevoel van keuze met het gevolg dat ze ook minder bereid zijn tot vaccinatie.”

Mensen die twijfelen of weigeren, hebben daar doorgaans een gegronde reden voor. Als je hen een beloning aanbiedt, negeer je die redenen waardoor je riskeert dat er geen echt gesprek op gang komt, luidt de conclusie van de studie.

“Het is dus de kunst van een gezondheidswerker om zijn of haar bekeringsdrang te laten varen,” legt Vansteenkiste uit. “Dat betekent dat niet vaccineren ook een valabele optie is. Wat niet wil zeggen dat je de persoon dan maar loslaat. Als apotheker of huisarts kun je nog altijd voorstellen om het er bij een volgende gelegenheid opnieuw over te hebben, maar je volgt het ritme van de patiënt.”

Zelfbeschikking

Als een gezondheidswerker de twijfels serieus neemt, er geen oordeel over velt en duidelijk maakt dat het om een eigen keuze gaat waar je de tijd voor mag nemen, blijkt dat twijfelaars deze gespreksstijl als effectiever ervaren en dat dit meer autonomie, meer reflectie en een grotere vaccinatiebereidheid voorspelt.

Het gaat dus om zelfbeschikking. “We hebben een basisbehoefte aan autonomie”, bevestigt Vansteenkiste. “Als gezondheidswerker is het belangrijk om niet mechanisch een praatje af te ratelen maar mee te gaan in de argumenten van de persoon tegenover je.”

Uit het rapport blijkt ook dat heel wat vaccintwijfelaars de afgelopen zes maanden toch kozen voor een prik. 60 procent van degenen die twijfelden aan het begin van de vaccinatiecampagne waren in april (erg) bereid tot vaccinatie, 18 procent had zich inmiddels laten vaccineren. Maar liefst 79 procent van de twijfelaars in april bleek in juni gevaccineerd.

“De campagne werpt vruchten af, iedereen kent intussen mensen in zijn omgeving die gevaccineerd zijn en daar gebaat bij zijn”, aldus Vansteenkiste. “Er is ook meer gerichte informatie voorhanden waar mensen effectief iets aan hebben. Het wordt meer en meer de norm om het te doen en dat stimuleert om daarin te volgen.”