Groen: ‘Dading tussen 3M en Lantis is illegaal’

“De deal die de Vlaamse regering sloot met 3M is onwettig”,  besluit Groen na een doorlichting van die geheime overeenkomst tussen Lantis, bouwheer van de Oosterweel-werken, en 3M, het bedrijf dat de bron is van PFOS-vervuiling in en rond Zwijndrecht. Daarin belooft Lantis aan 3M dat het de vervuiler niet zal vervolgen als verspreidingsbron van de zorgwekkende stof PFOS in de omgeving waar Lantis zou gaan graven voor de Oosterweel-werf.

Ook voorziet de dading dat Lantis 63 miljoen euro investeert om de vervuilde grond aan te pakken. 3M van zijn kant betaalt 75.000 euro voor de verwerking door Lantis van drie zwaar vervuilde grondhopen (135.000 kubieke meter met meer dan 70 tot 1.000 microgram per kilogram PFOS), die al onafgedekt op de 3M-bedrijfsterreinen lagen. Die grond verwerkt Lantis nu in een veiligheidsberm bij 3M.

Maar die dading miskent flagrant de Vlaamse milieuwetgeving en is dus onwettig, stelt Groen-parlementslid Mieke Schauvliege.

Lees ook: De PFOS-dading blijkt niet alleen ethisch, maar ook juridisch te rammelen

Afvalstoffenmaatschappij OVAM bepaalde ‘voorlopige toetsingswaarden’ die stellen dat grond die maximaal 70 microgram PFOS per kilogram (µg/kg) bevat nog ‘bouwkundig hergebruikt’ kan worden in de werfzone. “Grond met vervuiling hoger dan 70 µg/kg grond is afvalstof en moet volgens onze Vlaamse milieuwetgeving naar een stortplaats”, zegt Schauvliege. “Elke stortplaats, dus ook de veiligheidsberm, moet voldoen aan strenge voorwaarden opgenomen in de Vlarem II (Vlaamse milieuwetgeving, BDB). Daaraan is in het geval van de veiligheidsberm helemaal niet voldaan.”

Expert milieurecht Isabelle Larmuseau bevestigt. “De drie zwaar verontreinigde ‘grondhopen’ waarvan sprake in de dading had 3M al veel eerder naar een stortplaats moeten afvoeren. Waarom koopt Lantis deze afvalstoffen van 3M voor 75.000 euro om er zelf een illegale stortplaats, onder de vorm van een veiligheidsberm, mee aan te leggen? Lantis maakt zich zo zelf schuldig aan het misdrijf van afvalstoffen achterlaten”, zegt ze. 

Als je de zwaarst vervuilde gronden binnen de ‘kadastrale werkzone’ voor Oosterweel toch vrij wil gebruiken, bijvoorbeeld voor een berm bij 3M, dan moet je aantonen dat er geen bijkomend risico ontstaat voor het grondwater en door blootstelling aan de probleemstof. “Maar nergens valt te lezen dat het  gebruik van grond vervuild met meer dan 70 µg/kg PFOS niet tot die bijkomende risico’s zal leiden”, zegt Larmuseau.

Niet opsplitsen

Voor Groen is het hoe dan ook onmogelijk om “een berm te maken met materiaal dat op een stortplaats thuishoort. Dat moet gestort of gesaneerd worden. De bestaande regels daarvoor zijn er niet zomaar.”

En de partij ziet nog een reden die de dading ‘vatbaar maakt voor nietigverklaring’. Schauvliege verwijst naar een arrest van het hof van Cassatie van mei vorig jaar dat stelt dat ‘een overeenkomst met een ongeoorloofde oorzaak nietig is en dus geen gevolg kan hebben’. “In mensentaal betekent dat dat ook geheime deals niet gelden wanneer ze geen rekening houden met de geldende wetgeving zoals de milieuwetgeving”, zegt Larmuseau.

Naast de dading acht Schauvliege ook de omgevingsvergunningen voor de berm vatbaar voor vernietiging omdat die niet in één keer zijn ingediend. Het Vlaams omgevingsvergunningendecreet stelt dat een vergunning nooit mag worden opgesplitst. 

Op het terrein van 3M leverde de Vlaamse overheid een vergunning af die slaat op de tussentijdse opslag van de gronden. Daarnaast verleende de Antwerpse deputatie een stedenbouwkundige vergunning voor de veiligheidsberm. “Alleen al door die opsplitsing is de omgevingsvergunning voor de berm onwettig”, stelt Groen.

Larmuseau noemt het verder ‘erg opmerkelijk’ dat noch in de vergunningsaanvraag, noch in de voorafgaande effectenbeoordeling ingegaan wordt op de zware verontreiniging van de grond die in die berm zou komen. “Het zijn vergunningen voor een veiligheidsberm die eigenlijk een stort is zonder dat wordt gerept over het milieu-aspect”, zegt ze.

Voor Schauvliege moeten de werken aan de berm dan ook meteen stoppen en moet de zwaarst vervuilde grond naar een stortplaats of gesaneerd worden op kosten van 3M.

Lantis betwist de drie punten van kritiek. De zwaarst vervuilde grond voor de berm wordt volgens de bouwheer niet beschouwd als afval voor een stort omdat er volgens hen een door de Grondbank goedgekeurd technisch verslag van een erkend bodemsaneringsdeskundige is dat het hergebruik van die (zwaarst vervuilde) gronden binnen de kadastrale werkzone – inclusief de terreinen van 3M – wel degelijk mogelijk maakt op voorwaarde dat er bijkomende maatregelen worden genomen, zoals de gronden afdekken met speciale folies. 

Het arrest van Cassatie over ‘ongeoorloofde’ doeleinden van dadingen noemt woordvoerster Annik Dirkx hier niet relevant. “Dat arrest sanctioneert partijen die een dading sluiten om een situatie in stand te houden die strijdig is met de openbare orde. Dat is duidelijk niet het doel van Lantis en 3M”, zegt zij. 

En de betwiste omgevingsvergunningen zijn volgens Lantis niet onlosmakelijk met elkaar verbonden. “De eerste twee gaan over de tijdelijke werfinrichting voor de in 2017 vergunde Infrastructuurwerken Linkeroever, de andere gaat over de veiligheidsberm en is wettelijk verleend”, zegt Dirkx.