Frankrijk en Duitsland willen EU-top met Poetin, Oost-Europa fel tegen

Het idee voor een Europees-Russische top zal vanavond besproken worden tijdens de Europese Raad in Brussel, de topontmoeting van de 27 regeringsleiders van de Europese Unie. Oost-Europese en Baltische lidstaten tekenden al voor de top verzet aan tegen een ontmoeting met Poetin. 

Bij aankomst in Brussel verklaarde de Poolse premier Morawiecki zich tegen een top met Poetin. Een dialoog is slechts mogelijk als Rusland zijn agressieve politiek staakt, aldus Morawiecki. Ook de Letse premier Karins vond dat Rusland de eerste stappen moet zetten voordat er met Poetin gepraat kan worden. De Litouwse president Nauseda omschreef een ontmoeting met Poetin als ‘een poging een pot honing veilig te houden door contact te zoeken met de beer’. 

De Letse premier Karins vond dat een dialoog met Rusland pas mogelijk is als de Russische regering eerst positieve stappen zet. De Nederlandse premier Rutte zei dat hij tegen een ontmoeting van Poetin met de 27 Europese regeringsleiders was. Zelf wilde hij niet bij zo'n ontmoeting aanwezig zijn. Hij had echter geen bezwaar tegen een gesprek van Poetin met EU-president Michel en Commissie-voorzitter Von der Leyen. 

Wortel-en-stok benadering

Zo tekende zich al voor aanvang van de top een kloof af tussen de lidstaten die een dialoog met Rusland zoeken en de lidstaten die juist een harde lijn voorstaan. Het initiatief voor een nieuwe poging tot dialoog kwam van de Duitse bondskanselier Merkel. Als de Amerikaanse president Biden een topontmoeting met Poetin kan beleggen, zou de EU dat ook moeten doen.  ‘Wij als Europese Unie moeten ook direct contact zoeken met Rusland en de Russische president’, aldus Merkel in de Bondsdag. ‘De EU moet ook fora voor dialoog creëren.’

In een een gezamenlijk voorstel stelden Frankrijk en Duitsland gisteren een ‘wortel-en-stok’ benadering voor. Enerzijds dreigden zij met nieuwe economische sancties als Rusland zich blijft misdragen, anderzijds willen zij de communicatie met Rusland openhouden. Het Frans-Duitse plan wordt gesteund door Italië en Oostenrijk.

De Franse president Macron probeerde al in 2019 een dialoog met Poetin op gang te brengen, zonder resultaat overigens. De voorstanders van praten met Poetin wijzen erop dat Europa Rusland nodig heeft. Frankrijk heeft grote belangen in het Middellandse Zeegebied, waar Rusland veel invloed heeft in Syrië en Libië. Duitsland heeft commerciële en strategische belangen in Rusland. Zo houdt het vast aan de omstreden pijpleiding voor Russisch gas Nord Stream 2, omdat het na de sluiting van kerncentrales verzekerd wil zijn van energie. 

Russisch wangedrag

De tegenstanders van toenadering zijn veelal Oost-Europese landen die geleden hebben onder de Sovjet-bezettingen. Zij beschouwen Rusland als een land dat afglijdt in totalitaire richting en niet te vertrouwen is. De afgelopen jaren heeft Rusland zich schuldig gemaakt aan cyberaanvallen en inmenging in Europese verkiezingen. In Rusland zelf werd de oppositie onderdrukt en overleefde oppositieleider Navalny ternauwernood een poging tot vergiftiging. Daarnaast steunt Rusland de Syrische president Assad, de rebellen in Oekraïne en de dictatoriale Belarussische president Loekasjenko. Een topontmoeting met de EU is een beloning voor zijn wangedrag, zeggen Oost-Europese en Baltische lidstaten, waardoor hij nog minder bereid zal zijn om in te binden. 

De betrekkingen tussen de EU en Rusland zijn sterk verslechterd na de Russische annexatie van de Krim in 2014. De EU kwam destijds met een omvangrijk pakket van sancties. Die hebben niet geleid tot een Russische koerswijziging. 

Vorige week publiceerde de Europese Commissie een Ruslandstrategie waarin geconcludeerd werd dat de onderlinge betrekkingen zich in een ‘spiraal naar beneden’ bevinden. De vooruitzichten op verbetering waren ‘niet rooskleurig’, aldus Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken van de EU. De Ruslandstrategie werd omschreven als ‘terugduwen, afhouden en aanhalen’. Russisch wangedrag moet bestraft worden, maar Europa moet ook samenwerking nastreven op gebieden waar dat mogelijk is, bijvoorbeeld in de strijd tegen het coronavirus.