M-decreet gaat op de schop: ‘inclusief’ onderwijs zorgt voor controverse

Wat is het M-decreet en waarom is het zo controversieel? 

Met het M-decreet in 2014 hoopte het Vlaams Parlement dat leerlingen met een beperking minder vaak naar het buitengewoon onderwijs doorverwezen zouden worden. Onder het motto ‘van segregatie naar integratie’ zorgde de wet ervoor dat mensen met speciale zorgnoden het recht kregen zich in te schrijven in een gewone school. In overleg met het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) moesten onderwijsinstellingen nagaan welke maatregelen ze daartoe konden nemen.

Het M-decreet trad op 1 september 2015 in werking, maar al snel bleek dat het project de hooggespannen verwachtingen niet kon inlossen. Een studie van het Rekenhof uit 2019 toonde aan dat veel leerkrachten hun twijfels hadden bij de aanpak. Volgens hen boekten leerlingen met een beperking te weinig vooruitgang in het nieuwe systeem en bleef er onvoldoende tijd over voor andere kinderen. Verschillende stemmen binnen het onderwijsveld lieten intussen weten dat ze te weinig geld en ondersteuning kregen om het M-decreet uit te voeren. Door de wijdverspreide kritiek vanuit het onderwijsveld ontstond al snel politieke animo om het plan bij te schaven of op te doeken; vooral de N-VA pleitte daar de afgelopen jaren voor.

Hoe ziet de opvolger van het M-decreet eruit?

Het Leersteundecreet, waarvan de conceptnota nu is goedgekeurd, moet vanaf het schooljaar 2022-2023 het M-decreet vervangen. In de ontwerptekst valt vooral op dat Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) de autonomie van scholen sterk benadrukt. “De afgelopen jaren konden onderwijsinstellingen de inschrijving van leerlingen met een beperking weigeren als ze onredelijke aanpassingen moesten doen om hen op te vangen. Toch gebeurde dat zelden: de communicatie rond het M-decreet was sterk gericht op inclusie, waardoor scholen niet altijd wisten dat ze leerlingen konden weigeren”, zegt Michaël Devoldere, Weyts’ woordvoerder. “We moeten het deskundige oordeel van scholen vertrouwen als zij laten weten dat ze iemand niet kunnen opvangen.” 

De conceptnota vermeldt dat in de regeerperiode 2019-2024 680 extra voltijdse krachten in dienst treden en dat 36 nieuwe Leersteuncentra scholen bij de opvang van mensen met een beperking zullen begeleiden. Al wordt na de zomer nog over die plannen gedebatteerd in het parlement.

Wat betekent het Leersteundecreet voor kinderen met speciale zorgnoden?

Weyts wil scholen duidelijk maken dat zij finaal over de opvang van leerlingen met speciale zorgbehoeften mogen beslissen. In de praktijk zullen vooral kinderen die een aangepast curriculum volgen het onderwerp van discussies vormen: “Zij wegen het zwaarst door op de capaciteit van scholen”, zegt Devoldere. De woordvoerder meent dat ouders van kinderen met een beperking die het hele lessenpakket volgen zich geen zorgen hoeven te maken dat hun kind straks gedwongen wordt naar het buitengewoon onderwijs te gaan. “We zetten net in op de professionele ondersteuning van scholen om het deze leerlingen aangenamer te maken.”

GRIP, de mensenrechtenorganisatie voor mensen met een handicap, is het daar alvast niet mee eens: “We zien geen enkele ambitie om meer inclusief onderwijs te realiseren.” De organisatie roept de minister op werk te maken van een beleid dat alle leerlingen gelijke kansen biedt.

Verschillende experts verwachten dat het Leersteundecreet voor capaciteitsproblemen in het buitengewoon onderwijs zal zorgen. De wachtlijsten zijn in verschillende Vlaamse regio’s al lang, maar Devoldere belooft dat er op korte termijn oplossingen komen in de vorm van tijdelijke ‘containerscholen’.

Hoe reageren de onderwijspartners?

Het onderwijsveld reageert voorzichtig positief. “Goed dat de minister Leersteuncentra wil oprichten en werk maakt van een erkenning voor de leerondersteuners”, zegt Lieven Boeve van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Maar het is onduidelijk hoe het er concreet zal uitzien. Ik hoop dat dit een pragmatische stap is die op lange termijn net tot een inclusievere samenleving leidt: ‘reculer pour mieux sauter’.” In theorie kan de uitwisseling tussen het buitengewoon en het regulier onderwijs in twee richtingen verlopen, zegt Raymonda Verdyck van het Gemeenschapsonderwijs (GO!). Ik hoop dat dat in de praktijk straks zo is. Het nieuwe decreet mag er niet toe leiden dat er weer meer leerlingen naar het buitengewoon onderwijs moeten.”

Stefan Grielens, directeur van het Vrij CLB Netwerk, waardeert Weyts’ ambitie om meer in te zetten op ondersteuning voor leerkrachten die kinderen met speciale zorgnoden begeleiden. Toch twijfelt hij over de autonomie die de minister aan scholen wil bieden om over de toekomst van leerlingen met een beperking te beslissen: “Het is tegennatuurlijk om ouders niet de vrijheid te geven om die keuze te maken. Als school heb je gegronde argumenten nodig om zoiets te doen. In extreme situaties moet het kunnen om zelf de knoop door te hakken, maar ik zou er te allen tijde voorzichtig mee omspringen.”