Groeiende bezorgdheid over oprukkende delta-variant: wat weten we intussen? 5 vragen en antwoorden

Na alfa (Brits), bèta (Zuid-Afrikaans) en gamma (Braziliaans), is het vandaag delta die de wereld beroert. "De variant werd voor het eerst gesignaleerd in India in december 2020, al betekent dat niet noodzakelijk dat hij ook daar is ontstaan", zegt viroloog Steven Van Gucht. Daarom schakelde de Wereldgezondheidsorganisatie over op letters om nieuwe varianten van het coronavirus te benoemen. "De kans is groot dat op een bepaald moment het volledige alfabet erdoor is gejaagd."

Oftewel: de delta-variant wordt niet de laatste in het rijtje. "Varianten van virussen komen en gaan. Dat is niet abnormaal, bij het griepvirus gaat dat net zo. Ze proberen elkaar constant te overtroeven, en dus wordt om de zoveel maanden een nieuwe variant dominant. Zelfs de alfa-variant, die al 50% besmettelijker was dan het originele virus, moet de duimen leggen voor de Indiase. Die is gemiddeld nog eens 55% besmettelijker."

"Je zou dus kunnen stellen dat de delta-variant twee keer zo besmettelijk is als het virus waarmee het allemaal begon, al neem ik dergelijke statistische berekeningen met een dikke korrel zout. Maar dat hij in de loop van de zomer de gangmaker van het feestje wordt, is een feit. Dat hoeft niet noodzakelijk tot problemen te leiden, zolang het absoluut aantal besmettingen en de ziektelast beperkt blijven. Het vaccin zal ons daarbij helpen."

Een mogelijke opvolger staat al voor de deur: er is intussen sprake van ‘delta plus’, die zich nóg makkelijker zou verspreiden en nog meer weerstand zou bieden aan onze antilichamen. Hoelang nog voor het virus dermate muteert dat een vaccin niet meer werkt? "Dat zal niet gauw gebeuren. Een RNA-streng van een virus telt om en bij de 30.000 letters. Bij de huidige varianten wijken er zo’n 10 à 20 af, delta plus verschilt nog een lettertje meer."

"Een virus probeert constant om onze antistoffen te ontduiken, maar daarvoor betaalt het een prijs. De binding aan onze cellen kan verslechteren, bijvoorbeeld. Op een bepaald moment heeft een virus zijn ideale vorm bereikt en kunnen nieuwe mutaties in het nadeel spelen van het virus. We zullen dus heel lang een zekere basisimmuniteit behouden. De vraag is of deze basisimmuniteit sterk genoeg blijft om ons uit het ziekenhuis te houden. Zo niet is er de oplossing van een derde dosis."

Terzake sprak vorige week met Portugese en Britse experten. Ook zij houden de besmettingscijfers in hun land nauwlettend in de gaten. Bekijk de reportage hieronder:

“Een rapport van een Brits onderzoek wijst uit dat de kans op een ziekenhuisopname verdubbelt als je besmet bent met de delta-variant, maar ik vind het te vroeg om daarover conclusies te trekken. Over de alfa-variant werd hetzelfde gezegd, maar daar heb ik in ons land niet veel van gezien.”

Ook bij het gerucht dat de delta-variant andere symptomen veroorzaakt, heeft Van Gucht zijn twijfels: “Er wordt gesproken over hoofdpijn, spierpijn, keelpijn, koorts en een loopneus – maar op dat laatste verschijnsel na, zijn dit symptomen die we al sinds dag één zien.”

Van Gucht is stellig: “Ja. Als je volledig gevaccineerd bent – dat wil zeggen: twee weken na je tweede prik of na je enige met Johnson&Johnson – beland je niet meer in het ziekenhuis, laat staan op intensieve zorg.” De kans dat je besmet geraakt en milde symptomen vertoont, is dan weer niet uitgesloten. “Geen enkel vaccin is volledig waterdicht, maar alle vier de vaccins doen waarvoor ze gemaakt zijn: voorkomen dat mensen sterven en ons zorgsysteem kapseist.”

Nochtans lieten eerder deze maand 12 rusthuisbewoners het leven na een uitbraak in Nijvel. “Het gaat hier om oude en fragiele personen waarvan het immuunsysteem minder goed werkt. Net daarom is groepsimmuniteit zo belangrijk: de zwakkeren profiteren mee van de bescherming die de rest van de bevolking opbouwt.”

Volgens het wetenschappelijke tijdschrift Nature is een derde prik of vaccinbooster op korte termijn niet nodig voor mensen die gevaccineerd werden met Pfizer en Moderna. “Cijfers uit het Verenigd Koninkrijk tonen aan dat ook het AstraZeneca-vaccin een zeer hoge beschermingsgraad tegen sterfte heeft. De tijd zal uitwijzen of het virus onze immuniteit toch te slim af is en we een extra prik nodig hebben."

"Ik acht het goed mogelijk dat we evolueren naar een scenario vergelijkbaar met de griep, waarbij alleen de kwetsbare mensen in onze samenleving een boost nodig hebben. Feit is dat we dit op de voet volgen en zorgen dat alles klaar ligt voor het geval dat”, verzekert Van Gucht. Of het om dezelfde vaccins als vandaag gaat, of dat ze aangepast worden aan één of meerdere varianten (een zogenaamd multivalent vaccin, nvdr), wordt nog onderzocht. “De grote farmaspelers zijn alleszins al een tijdje bezig met het ontwikkelen van varianten op het oorspronkelijke vaccin.”

Dat wordt volgens Van Gucht moeilijk. Veel Belgen gaan deze zomer op vakantie naar het buitenland, en daarbovenop worden grote sportevenementen zoals de Tour de France en het EK voetbal bezocht door Europeanen uit alle windstreken. “Als je iedereen hutjemutje op elkaar ziet zitten in de voetbalstadions, lijkt het alsof er geen corona meer bestaat. Voeg daar een hoop versoepelingen aan toe en je begrijpt: de delta-variant heeft vrij spel. Ik verwacht dat deze zomer de meeste besmettingen in ons land door de delta-variant zullen gebeuren.”

Kwamen die versoepelingen dan te snel? “Wetende dat nog maar 34% van de totale Belgische bevolking volledig gevaccineerd is, mogen we plots wel heel veel, ja. Het zijn de versoepelingen die ons opjagen en er een race tussen het virus en de vaccins van maken.”

“Die kans is reëel”, vreest Van Gucht. “De vaccinatiegraad van bijvoorbeeld Portugal is vergelijkbaar met die van ons, en daar gaan de besmettingscijfers de laatste dagen fors de hoogte in. Dito voor het Verenigd Koninkrijk, waar de vaccinatiecampagne nochtans een flinke voorsprong heeft.” Een mogelijke vierde golf zou zich vooral in die besmettingscijfers aftekenen. “Het is een andere zomer dan die van 2020. Veel ouderen en kwetsbare mensen zijn al beschermd, de jongere generaties volgen de komende weken en maanden. Van een stroom aan ziekenhuisopnames en overlijdens zouden we gevrijwaard moeten blijven.”

Het is echter niet omdat ons zorgsysteem niet onder druk kan komen te staan, dat we ons van die besmettingscijfers niets moeten aantrekken: “Des te lager we de cijfers in de zomer kunnen krijgen, des te beter staan we er in de herfst en winter voor. We moeten ook vermijden dat het virus dermate blijft muteren dat de vaccins minder werkzaam worden.” En dus drukt Van Gucht ons op het hart: “Spreek vooral buiten af. Houd afstand of draag een mondmasker als je afspreekt met mensen die nog niet volledig gevaccineerd zijn. Laat je niet vlak voor de eindmeet in de luren leggen.”