Vakantiegangers liggen mee aan basis van tweede coronagolf in Europa, al maakte dat voor België weinig verschil

We zouden het na een moeilijke herfst en winter met twee coronagolven bijna vergeten, maar ook in de zomer van 2020 mochten we de teugels flink laten vieren en werd er veelvuldig gereisd binnen Europa. Dat blijkt nu niet zonder gevolgen. Onderzoekers van KU Leuven en ULB toonden aan dat de tweede coronagolf – die dodelijker en moeilijker beheersbaar was dan de eerste – voornamelijk te wijten was aan nieuwe stammen van het virus, die pas in de zomer begonnen te circuleren.

Professor Philippe Lemey (KU Leuven) bracht samen met Simon Dellicour (ULB) en een team wetenschappers in kaart waar en wanneer die nieuwe virusstammen opdoken. Dat deden ze voor tien landen: België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Noorwegen, Portugal, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland. “Meer dan de helft van de COVID-19-stammen die in de late zomer van 2020 in Europa circuleerden, werd pas na 15 juni geïntroduceerd.”

“De stammen die deze zomer rondwaarden, waren geen varianten zoals we die vandaag kenden”, verduidelijkt Lemey. “Ze waren niet besmettelijker, maar dat nam niet weg dat ze razendsnel een weg door Europa baanden. De kans dat dit door het vele reizen werd veroorzaakt, is dus groot.” 

Of de tweede golf kon worden vermeden door bijvoorbeeld een streng reisverbod, durft Lemey niet te zeggen: “Misschien kregen we hoe dan ook een opflakkering van het virus op ons dak, daarvoor heb je niet noodzakelijk nieuwe stammen nodig. Dat zullen we nooit met zekerheid weten, gezien we niet over vergelijkingsmateriaal beschikken om dat te bestuderen. Feit is wel dat reizen naar bijvoorbeeld Spanje een bepaald risico met zich meebracht, als je ziet hoe stammen die daar ontstonden uiteindelijk over heel Europa voorkwamen.”

Hoe lager de coronacijfers in een bepaalde regio waren, des te groter de impact van de nieuw geïntroduceerde stammen. “Je kan het vergelijken met een bosbrand”, illustreert Lemey. “Als er in een bos al heel wat kleine brandjes zijn, maken een paar extra brandhaarden weinig verschil: de brand zal zich hoe dan ook verspreiden. Maar als er slechts hier en daar enkele brandhaarden zijn, dan hebben nieuwe brandjes een veel grotere invloed op het eindresultaat.” 

In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld kregen nieuwe stammen snel voet aan de grond. Vele waren terug te brengen tot Spanje. Zo ook voor ons land? “De coronacijfers in België bleven vorige zomer relatief hoog. We kenden al een zware eerste golf, en we versoepelden op een bepaald moment veel tegelijkertijd. De vele kleine haardjes bleven dus branden. Voor de Belgische epidemische situatie maakte het heen- en weerreizen geen groot verschil, maar desalniettemin kregen we er veel nieuwe stammen bij.”

Deze zomer liggen de kaarten anders: onze vaccinatiecampagne draait op volle toeren en gestaag neemt daardoor ook de groepsimmuniteit toe. Loodzware golven met veel ziekenhuisopnames en overlijdens zouden definitief achter ons moeten liggen. Toch raadt Lemey ons aan om waakzaam te blijven: “De gevolgen van een nieuwe golf zouden dan wel veel minder groot zijn, we doen er goed aan de infectiegraad in ons land zo laag mogelijk te krijgen. In de eerste plaats voor dat deel van de populatie dat nog vatbaar is voor het virus, maar ook om verdere mutaties te vermijden. Het gebeurt misschien niet van de ene dag op de andere, maar als mutaties zich blijven opstapelen, is het na verloop van tijd mogelijk dat vaccins ons niet meer volledig beschermen.”