Het ‘Zeeboek’ uit de collectie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience is een uiterst zeldzaam voorbeeld van een navigatieboek voor zeelieden, een zogenoemde ‘leeskaart’. Leeskaarten combineren geschreven instructies met getekende kaarten en kustprofielen om de weg op zee te tonen.

Deze handgeschreven leeskaart is één van de weinige iconografische bronnen voor de West-Europese kustvaart uit de periode voor 1570 en het oudst bekende navigatieboek dat de volledige Europese kust tussen Helgoland (Denemarken) en Cadiz (Spanje) beschrijft en de oudst bekende voorstelling van de Scheldemonding en de kustgebieden van de Nederlanden. 

Zeelui gebruikten waarschijnlijk al in de middeleeuwen leeskaarten om te navigeren, maar op zee raakten die snel beschadigd. Na de introductie van modernere navigatieboeken aan het einde van de zestiende eeuw werden de oudere leeskaarten niet bewaard. Van de handgeschreven leeskaarten is er slechts een tiental bewaard gebleven, waaronder dit ‘Zeeboek’.

Kustprofielen

Naast kaarten bevat het ‘Zeeboek’ ook een heel wat kustprofielen, waarmee zeelieden konden nagaan waar ze zich juist bevonden. De kustprofielen op deze afbeelding betreffen de Bretoense kust, een lastig te navigeren gebied waar de Atlantische oceaan en het Kanaal samenkomen.

Het kostbare “Zeeboek” uit de collectie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen is nu door minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) toegevoegd aan de officiële Topstukkenlijst. Die bevat alle erkende en voor Vlaanderen zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen. Daarvoor zijn er speciale beschermingsmaatregelen en ze komen ook in aanmerking voor restauratiesubsidies.