Langste proefproject ooit rond verkorte werkweek "overweldigend succes" in IJsland

IJsland mag zich al jaren naast de Scandinavische landen Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland zetten qua sociale voorzieningen voor de burgers, zoals een sterk gezondheidssysteem en betaald ouderschapsverlof. Maar de IJslandse burgers moesten daar wel meer uren voor kloppen dan die in de andere genereuze landen. Dat kwam de werklevensbalans niet ten goede.

Er werd een proefproject opgezet dat liep van 2015 tot 2019. Het ging om meer dan 2.500 personeelsleden van de hoofdstad Reykjavik en van de nationale regering, goed voor meer dan 1 procent van de actieve bevolking in IJsland. De deelnemers uit verschillende takken van de publieke sector - en onder wie ook managers -  gingen van een werkweek van 40 uren naar een van 35 of 36 uren, zonder loonverlies. Niet iedereen had een 9-to-5-job, sommigen hadden onregelmatige uren.

De resultaten van het grootschalige proefproject blijken nu in de lijn te liggen van die van vorige studies: iedereen voelde zich gelukkiger, gezonder en productiever. “Een overweldigend succes”, vat Will Stronge het samen. Hij is onderzoeksdirecteur van denktank Autonomy, dat samen met de IJslandse Association for Sustainability and Democracy (Alda) de onderzoeksresultaten publiceerde. “Dit toont aan dat de publieke sector klaar is om pionier te zijn op het gebied van kortere werkweken, en er kunnen lessen worden getrokken voor andere overheden”, voegt Stronge eraan toe. Zowel voor de stadsdiensten van Reykjavik als voor de nationale overheid bleek de operatie bovendien kostenneutraal.

De productiviteit bleef stabiel of ging zelfs naar boven, ondanks de minder gepresteerde uren. Het personeel zat beter in zijn vel, ervoer minder stress en was minder gevoelig voor een burn-out. De werklevensbalans zat ook een pak beter, omdat er meer tijd was voor klusjes, hobby’s, huishoudelijk werk en familie. “Het was een gift uit de hemel”, citeert het verslag een manager uit Reykjavik. “Ik vind het heel tof.” Zowel de leidinggevenden als het personeel vonden het experiment een succes. Er werd efficiënter omgesprongen met de werktijd. Vooral vergaderingen werden vaak ingekort of gewoon vervangen door e-mails om tijdverspilling te vermijden.

Het onderzoek bleef geen dode letter. De vakbonden gingen aan het onderhandelen en sinds 2019 heeft, volgens het rapport, 86 procent van de actieve bevolking in IJsland, inmiddels effectief een kortere werkweek of minstens recht daarop. “De IJslandse weg naar een verkorte werkweek vertelt ons dat het niet alleen mogelijk is om in moderne tijden minder te werken, maar dat ook progressieve verandering mogelijk is”, zegt Alda-onderzoeker Gudmundur D. Haraldsson.

Uit eerdere studies en experimenten kwamen ook al de voordelen van minder werkuren per week naar voren. In Spanje en bij Unilever in Nieuw-Zeeland lopen er nog proefprojecten. “We moeten doorgaan op deze trip”, aldus het IJslandse parlementslid Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir. “De volgende stap lijkt mij de werktijd te verminderen tot 30 uur per week.”