De regering-De Croo houdt in haar regeerakkoord vast aan een kernuitstap in 2025. Dat betekent concreet dat zeker vijf van de zeven centrales sluiten. Over het lot van de jongste twee reactoren wordt in november beslist, maar uitbater Engie/Electrabel gaf al verschillende keren aan dat het niet rekent op een levensduurverlenging. 

De ontmanteling van de kerncentrales en de berging van het kernafval worden een huzarenstuk. Minister van Energie Tinne Van der Straeten heeft het over “de grootste en meest delicate werf voor ons land”, die “tientallen jaren” zal lopen. Een nieuwe taskforce in samenwerking met minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) en Pierre-Yves Dermagne (PS) moet ervoor zorgen dat de ontmanteling veilig en sociaal verantwoord gebeurt. Het gaat dan onder meer over het langetermijnbeheer van het radioactieve afval, maar ook over de begeleiding van de duizenden werknemers in de sector. 

Maar de regering ziet de uitdaging ook als een economische kans. Volgens de Europese Commissie wordt het een nieuwe economische sector die tot 400 miljard euro genereert, duidt Van der Straeten. De taskforce moet erop toezien dat die kans gegrepen wordt. “De ontmanteling en berging van de kerncentrales creëren nog jaren werkgelegenheid en duizenden jobs in eigen land”, maakt Van der Straeten zich sterk. Bovendien zal ons land een expertise opbouwen, die geëxporteerd kan worden naar andere landen die de komende jaren kerncentrales ontmantelen, klinkt het. België is na Duitsland het eerste Europese land dat kernreactoren gaat ontmantelen. “We hebben al een zekere savoir-faire en die gaan we nu verder uitbouwen tot een troef die we kunnen exporteren”, zegt Dermagne. “We maken van een uitdaging een kans.”

De taskforce moet ook onderzoeken in welke mate de 25 miljoen euro, die België in het kader van het Europees relancefonds krijgt voor de ontmanteling van de kerncentrales, nieuwe jobs in de sector kan creëren bij Engie/Electrabel en de onderaannemers. Andere medewerkers kunnen dan weer georiënteerd worden naar vacatures binnen de nucleaire instellingen, of bijvoorbeeld in de nucleaire geneeskunde. “Hun kennis en ervaring blijven relevant”, zegt Verlinden. 

Intussen hebben de ministers met het oog op de ontmanteling al twee wetsontwerpen ingediend in de Kamer. Een eerste tekst van Verlinden verduidelijkt de rol van het nucleaire veiligheidsorgaan FANC in het toezicht op het radioactief afval. Het laag- en middelradioactieve afval zal in een soort van bunkers geborgen worden op een nieuwe site, maar voor het hoogradioactieve afval is nog geen definitieve oplossing gevonden, ondanks jaren onderzoek. Ook daar “zal een bestemming voor gevonden worden op basis van de onderzoeken en studies die de komende jaren nog staan te gebeuren”, verzekert Verlinden. Het andere ontwerp belast het NIRAS, dat verantwoordelijk is voor het kernafval, met het opstellen van de criteria voor de veilige stockage. 

De drie betrokken ministers hebben de kaderovereenkomst voor de nieuwe taskforce dinsdagmiddag ondertekend op het kabinet van Verlinden. De taskforce zal zeker een keer per trimester samenkomen, of vaker naargelang de omstandigheden. De eerste kerncentrale sluit de deuren in oktober 2022. Tegen dan moet er dus een concreet plan voor de ontmanteling op tafel liggen, al is dat een traag proces en is er voor de berging van het radioactief afval nog wel enkele jaren extra tijd. 

Aan de hele operatie hangt een prijskaartje van om en bij de 40 miljard euro, al is de exacte kostprijs op dit moment nog moeilijk in te schatten. In principe is dat voor rekening van Engie/Electrabel, via het Synatom-fonds. Daar staat op dit moment 4,4 miljard euro aan liquide middelen op de rekening. Dat is meer dan ooit, maar lang niet genoeg om de ontmanteling van de centrales te bekostigen. Minister Van der Straeten werkt momenteel wel aan een wetgevend kader dat Electrabel zou verplichten om de leningen uit Synatom terug te betalen. Die teksten zouden normaal gezien nog voor het einde van het jaar naar het parlement kunnen.