Praktijktests bewijzen: vooral particuliere verhuurders discrimineren

In 2015 begon de stad Gent als eerste met praktijktesten op de huurmarkt, onder begeleiding van Pieter-Paul Verhaeghe, professor aan de VUB. Intussen voerde de socioloog onderzoek uit in 15 Belgische steden om discriminatie in kaart te brengen. Telkens werd er schriftelijk gereageerd op huuradvertenties, één keer met een Belgische en één keer met een Marokkaanse naam. De inhoud van het bericht was gelijkaardig. 

De resultaten lopen stad per stad sterk uit elkaar, maar Verhaeghe legde wel enkele patronen bloot. Zo blijkt duidelijk dat makelaars minder discrimineren dan particuliere verhuurders. “Zeker de laatste jaren hebben we daar een enorme mentaliteitswijziging gezien”, zegt hij. “Terwijl de sector bij het begin nog erg sceptisch stond tegenover de resultaten van de praktijktest, heeft hij sindsdien sterk ingezet op opleiding, sensibilisering en een strikter intern beleid.” 

Toch bezondigen ook makelaars zich soms nog aan discriminatie. Specifiek voor die groep heeft Verhaeghe kunnen vaststellen dat zij meer discrimineren in steden en gemeenten waar wit en gekleurd gescheiden van elkaar leven. Simpel gesteld: de makelaar gaat de persoon met de Marokkaanse naam eerder sturen richting de gekleurde wijk en minder snel uitnodigen als die een huis zoekt in een witte naburige wijk. Onder meer in Sint-Niklaas, Ninove of Namen speelt dat effect.

Bij particuliere verhuurders speelt een andere factor. Hoe diverser de bevolkingssamenstelling van de stad of gemeente, hoe minder discriminatie. Verhaeghe legt de link met de zogenoemde ‘contacttheorie’, waarbij de angst voor de ander afneemt, hoe langer je met hem/haar contact hebt gehad. 

Politieke kleur

Er zijn nauwelijks communautaire verschillen, geeft de onderzoeker aan. Zowel in Wallonië als Vlaanderen zijn er steden waar er meer en andere waar er duidelijk minder wordt gediscrimineerd. Ook speelt de lokale verkiezingsuitslag of de politieke kleur van het stadsbestuur geen rol. In Ninove, waar de lokale Vlaams Belang-afdeling van Guy D’haeseleer sterk staat, springen de discriminatiecijfers er niet bovenuit. In Bergen, een PS-bastion, pieken de cijfers. “Makelaars en verhuurders vormen een zeer specifieke groep, die niet representatief is voor de algemene bevolking in een gemeente”, zegt Verhaeghe.

Wat wel duidelijk is: een gericht antidiscriminatiebeleid werkt. Zowel in Gent, waar praktijktesten in voege zijn, als in Antwerpen, waar ze werden aangekondigd, ziet Verhaeghe de resultaten verbeteren. Tegelijk blijft ook het algemene woonbeleid cruciaal. Waar weinig kwaliteitsvolle en betaalbare woningen op de markt zijn, is het voor iedereen lastig.

Binnen de Vlaamse regering was er vorig jaar onenigheid over de invoering van praktijktesten. Minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) was fel pleitbezorger, N-VA principieel tegen: de overheid hoort haar burgers niet in de val te lokken. Eind vorig jaar ging het licht dan toch op groen. Vanaf dit najaar kunnen gemeentes ondersteuning krijgen om praktijktesten op te zetten als onderdeel van een breder antidiscriminatiebeleid. De naam werd veranderd naar ‘correspondentietesten’, omdat ze schriftelijk gebeuren. Acht van de dertien Vlaamse centrumsteden zijn er al mee bezig.