Wie zijn de IS-vrouwen die België repatrieert uit Syrië? ‘Als ik de tijd kon terugdraaien, deed ik het nooit opnieuw’

Vrijdagochtend zijn de Belgische vrouwen uit hun tent gehaald in het gevangenenkamp Roj van de Syrische Koerden in Noord-Oost-Syrië. Volgens informatie van De Morgen gaat het minstens om zes vrouwen en tien kinderen, allemaal onder de 12 jaar. Vier van de moeders zijn uit Brussel afkomstig, twee uit Vlaanderen.

Bij hun terugkeer worden ze aangehouden en een jeugdrechter moet oordelen of de kinderen het best terechtkunnen bij familie, of in opvang.

“Ik ben tevreden voor die kinderen, die nu hopelijk zoals andere kinderen weer een leven kunnen opbouwen, met onderwijs en medische zorgen”, zegt Heidi De Pauw, de CEO van Child Focus, die in het verleden aandrong bij de Belgische regering om die kinderen weg te halen. “Zeker als je ziet hoe goed de kinderen die eerder al naar België zijn gekomen het doen.”

De operatie volgt uit de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad in maart om er alles aan te doen om de kinderen daar weg te halen. In en rond kamp Al Hol probeert IS zich te reorganiseren en ook in kamp Roj bestaat die vrees.

Begin juni was er in Roj een Belgische delegatie om de operatie voor te bereiden. Eén vrouw weigerde toen de toestemming voor haar repatriëring te ondertekenen. J.M. blijft liever daar met haar vier kinderen. De delegatie vroeg toen ook wie bereid was om haar kinderen af te staan voor repatriëring, indien ze zelf de veiligheidsscreening niet zou doorstaan. Enkel Y.E. (30) en haar moeder M.E. (52) zouden daarmee hebben ingestemd. 

Wie komt naar België?

Y.E. stond in december al een zoon af, die toen herenigd is met zijn vader in België. Maar ze heeft nog twee kinderen en haar moeder nog een minderjarige dochter. Hoewel Y.E. en M.E. ermee instemden om afstand te doen van hun kinderen, komen ze nu toch ook naar België. 

M.E. zegt dat ze nooit achter IS stond, en ze vroeg al in 2015 hulp aan de Belgische overheid om haar terug te laten keren. Y.E. nam destijds een zoon van een Belgische vader mee naar Syrië, hertrouwde er met een Zwitser en kreeg nog twee kinderen. Toen Y.E. in maart 2019 was opgepakt door Koerdische strijdkrachten zei ze aan een tv-ploeg dat de Islamitische Staat “in ons hart” zit en dat ze “nooit” naar België terug wou. 

H.S. (25) uit Willebroek komt met twee kinderen. Haar moeder is een Vlaamse, haar vader een Tunesiër, die zijn gezin meenam naar Afghanistan. Hij kwam begin jaren 2000 terug naar België, werd veroordeeld en kwam vrij. In 2014 vertrok hij naar Syrië en H.S. volgde. Bij een van de pogingen om te ontsnappen bij IS, in maart 2017, zou haar vader zijn doodgeschoten door de terreurgroep, aldus H.S.

J.E. is een bekeerlinge van 43 jaar uit het Antwerpse, geboren in Sint-Niklaas, met twee kinderen. Ze vertrok destijds met haar Nederlandse echtgenoot N.R., die gesneuveld zou zijn. In december sprak De Morgen haar in kamp Roj. Ze betuigde toen uitvoerig haar afkeer van IS. “Ik kwam naar hier voor een leven volgens de islam, maar dat was het helemaal niet. Als ik de tijd kon terugdraaien: ik zou het nooit opnieuw doen.”

S.A. (34) komt met één kind. Ze vertrok in 2015 naar Syrië en trouwde er met een Fransman die voordien in Brussel woonde en intussen ter dood veroordeeld is in Irak. S.R. (45) is een Belgische-Filipijnse met twee kinderen. Zij bekeerde zich tot de islam na een scheiding en trouwde met A.E.H., die in Syrië gesneuveld zou zijn. 

Wie moet blijven?

Naast J.M. konden vijf andere vrouwen niet mee met deze repatriëring. Vrouwen zonder minderjarige kinderen kwamen niet in aanmerking, waardoor Evelyne D’Herdt en Cassandra Bodart ginder blijven. De kampbewaking beschouwt hen bovendien als erg radicaal. Het VN-Comité tegen Foltering vroeg in maart vorig jaar aan België om er alles aan te doen om reisdocumenten af te leveren aan Cassandra Bodart en haar fysieke en psychologische integriteit te beschermen.

S.Y. (44) uit Sint-Niklaas zit eveneens in Roj zonder minderjarige kinderen. Ze was haar dochter S.Y. (28) naar Syrië achterna gereisd, die er zit met twee kinderen. Die dochter kwam wel in aanmerking voor repatriëring, maar wilde haar moeder niet achterlaten in Roj. 

“Een vrouw van 28 jaar laten kiezen tussen het achterlaten van haar zieke moeder of het weggeven van haar kinderen, zijn daden die je kan verwachten van militaire dictaturen of regimes zoals IS, maar niet van een regering van een democratische rechtstaat”, zegt VUB-professor Gerrit Loots, die enkele keren de kampen bezocht. 

Ook B.C., die met een kind in Roj zit, komt niet naar België. Ze begrijpt het niet. “Ik heb al een dochter verloren hier in het kamp en ik word achtergelaten met mijn enige dochter, die een kans verdient op een toekomst”, zegt B.C. “Ik ben bang om haar ook te verliezen.”

Het kan een gevolg zijn van het feit dat België haar nationaliteit heeft afgenomen. Ook in Al Hol zouden nog een vijftal Belgische vrouwen en kinderen zitten, maar de Koerden hebben dat kamp niet meer volledig onder controle en het is onduidelijk waar in het kamp de vrouwen zich bevinden. Als ze er nog zitten. Van enkele andere Belgische vrouwen is geweten dat ze ontsnapt zijn uit Al Hol en zich misschien hebben aangesloten bij strijdkrachten in Idlib of bij IS-cellen.

In het belang van de kinderen zijn een aantal namen ingekort tot initialen.