In Duitsland springen nu ook sceptische politici mee op de klimaattrein

Het was zoals de oudere man in ruitjesoverhemd zei, die donderdag werd geïnterviewd door de Duitse publieke omroep, tegen de achtergrond van de geheel of gedeeltelijk weggeslagen vakwerkhuizen van zijn dorp in de Duitse Eifel: ‘Zoiets verwacht je niet in Duitsland.’ Hij had het alleen meegemaakt in Azië, zei hij, zo’n stroom van modder en puin.

Hoogwater, daarmee hebben onze buren minstens zo zoveel ervaring als wij. Overstromingen van de Donau, Elbe, Moezel of Rijn, waarbij kelders volstromen, de materiële schade enorm is en er soms iemand verdrinkt.

Dit was anders. Dit waren stortvloeden, veroorzaakt door voorheen vriendelijke riviertjes als de Ahr, de Ruhr, de Erft. Dit was vooral dodelijker. Zaterdagochtend stond de teller op 133 doden en waarschuwden de autoriteiten dat het aantal nog zal oplopen. Onder meer door een nieuwe plek des onheils, in Erftstadt bij Keulen, waar de overstroming van de Erft leidde tot een aardverschuiving met een oppervlakte van 300 meter die een rij huizen met zich meesleurde. 

Is de klimaatverandering schuldig aan deze watermassa’s? Deze vraag dringt zich, tussen de beelden van het puinruimen door, steeds meer op. Het antwoord meteorologen en klimaatwetenschappers in Duitse media is eenduidig: ja, dit is het gevolg van klimaatverandering. Maar er was ook sprake van een onfortuinlijk toeval.

Lagedrukgebied Bernd

De boosdoener was een lagedrukgebied, dat hier gewoontegetrouw een naam kreeg. Bernd. Bernd zat ingeklemd tussen twee hogedrukgebieden en bleef heel lang op dezelfde plek hangen, waardoor al het vocht dat hij boven de Atlantische Oceaan had opgezogen, neerregende op het Duitse westen. Het ging om excessieve hoeveelheden water, 90 tot 150 liter per vierkante meter.

Dat is vermoedelijk ook een van de redenen dat zoveel mensen ’s nachts door het water werden verrast. In de meeste getroffen gebieden waren er waarschuwingen geweest over naken noodweer, maar dit ging alle verwachtingen te boven. Zelfs wetenschappers hadden dergelijk natuurgeweld in Duitsland niet voor mogelijk gehouden. ‘Had iemand mij van tevoren voor deze omvang gewaarschuwd, dan had ik het niet geloofd’, zegt klimaatexpert Dominik Jung in de Süddeutsche Zeitung. 

Dit soort verwoestende onweersbuien kúnnen ook zonder klimaatverandering voorkomen. Alleen: de kans dat ze zich voordoen is door de opwarming van de aarde groter geworden. Want hoe hoger de temperatuur, hoe meer vocht lucht kan bevatten, zegt klimaatonderzoeker Douglas Maraun van de Universiteit Graz in dezelfde krant. Bovendien was de aarde waarop de regen viel al verzadigd, omdat het in Duitsland een buitengewoon natte zomer is.

Rampscenario’s

Die verzadiging was weer het gevolg van de droogte in de drie zomers ervoor, en die is op zijn beurt waarschijnlijk wel een gevolg van het veranderende klimaat. De opwarming van de aarde maakt rampscenario’s zoals deze ongekend omvangrijke watersnood, of de recente tornado in het westen van Tsjechië, minder onwaarschijnlijk dan een paar decennia geleden.

Politiek Berlijn sprong, tweeënhalve maand voor de verkiezingen, massaal op de klimaatcampagnetrein, voor zover ze daar niet toch al op zaten, zoals de Groenen. Vooral bij de CDU is de plotselinge bekering tot de club der klimaatwaarschuwers opvallend. Waar lijsttrekker Armin Laschet voorheen vooral over het onderwerp sprak in economische concurrentiecontext, als het ging over Duitsland als producent schone energie en schone auto’s, onderstreept hij nu het belang van veel snelle maatregelen om het tempo van de klimaatverandering te vertragen. 

Maar met de belofte van meer prioriteit voor klimaatbeleid is hij er nog niet. Het ziet ernaar uit dat landelijke en vooral regionale politici, Laschet is ook minister-president van de deelstaat Noordrijn-Westfalen, ook een antwoord moeten geven op andere ongemakkelijke vragen. Bijvoorbeeld waarom er in dit deel van Duitsland, ondanks het al jaren durende aandringen van natuurbeschermers en ondanks EU-richtlijnen, zo weinig werk wordt gemaakt van het creëren van natuurlijke afvloeimogelijkheden voor rivieren, zoals uiterwaarden.