Topgeneraals en minister van Defensie Dedonder op ramkoers: minister ontsloeg  topman militaire inlichtingendienst

"Shitty day at work today", “een klotedag op het werk, hopelijk is de namiddag beter"; Luitenant-generaal Mark Thys op Twitter net nadat het nieuws bekend is geraakt dat ADIV-topman Boucké opzij is geschoven. In de komende uren zullen andere generaals, onder meer van de Medische Dienst, de Landmacht en Operaties en Training, zich aansluiten bij de steeds openlijkere kritiek.

Op sociale media hebben tientallen militairen zich intussen aangesloten bij het protest over het ontslag van generaal Boucké. Ongezien, want militairen lopen steevast in de pas. De onvrede zit bijzonder diep.  

In een verduidelijking heeft chef Defensie (stafchef) admiraal Michel Hofman vandaag bevestigd dat het ontslag van Boucké een beslissing was van minister Dedonder en dus niet van hem, al aanvaardt Hofman die beslissing en al roept hij zijn generaals op tot respect en loyaliteit. De stafchef heeft wel de ontslagen topman van de ADIV meteen opgenomen in zijn eigen kabinet. Boucké is immers niet ontslagen uit het leger, wel als hoofd van de militaire inlichtingendienst ADIV. 

Mogelijk heeft stafchef Hofman door toe te geven dat de minister beslist wie blijft en wie niet, echter zijn eigen gezag binnen de legertop ondermijnd. Minister Dedonder heeft echter ook een probleem, want mogelijk mocht ze niet zelf beslissen over het ontslag van Boucké. Als dat laatste klopt, dan heeft stafchef Hofman de druk nu voor een deel bij zijn minister gelegd. 

Professor en defensie-expert Alexander Mattelaer (VUB en Egmont Instituut voor Internationale Betrekkingen) verwijst naar een koninklijk besluit van 2018 waardoor een dergelijk politieke beslissing gedragen moet worden door de regering en niet enkel door een minister en het is niet duidelijk of de coalitiepartners ingelicht waren. Mogelijk komt er donderdag meer duidelijkheid, want dan komt de Kamercommissie-Defensie bijeen. 

Generaal Philippe Boucké begon op 18 september als topman bij de ADIV. Voordien hadden verschillende generaals, onder wie zwaargewicht generaal Claude Vandevoorde, geprobeerd de vierkant draaiende dienst te hervormen. Maar zonder succes. ADIV is ondergefinancierd, en heeft veel te weinig personeel voor alle taken die het moet doen. “Boucké erfde een puinhoop van twintig jaar miserie bij de ADIV”, zegt een ingewijde. 

Niemand twijfelt dat er fouten gebeurd zijn bij ADIV in de zaak-Conings, maar zoals aangetoond door het rapport van het Comité I en een intern rapport door Defensie zelf was Boucké zelf niet op de hoogte en kan hem persoonlijk niets verweten worden. 

Boucké heeft bovendien een ambitieus transitieplan lopende om de meest acute problemen bij ADIV op te lossen. "Dat valt allemaal stil nu."

Huidige en vroegere medewerkers zijn unaniem lovend over Boucké. Volgens verschillende bronnen gaat het om “een van de meest bekwame generaals”. Iemand anders vult aan: “ondanks alle miserie ga je voor zo iemand door het vuur”. 

Boucké mag dan niet persoonlijk verantwoordelijk zijn, hij dat is dat wel "in hoofde van zijn functie" aangezien er aantoonbare fouten zijn bij ADIV. Boucké droeg immers de verantwoordelijkheid voor de goede en performante  werking van ADIV. In die zin is zijn opgelegde sanctie "ontheffing uit de functie" opgelegd door de Stafchef wél legitiem. "Niets doen zou ook geen optie zijn" zegt een andere betrokkene dan weer. "Dat zou leiden tot klassejustitie binnen defensie". 

In de voorbije commissie Defensie maakte Boucké een stevige indruk. Op Denis Ducarme (MR) en tegenpool van PS-minister van Defensie Dedonder na, vroeg niemand openlijk om het ontslag van Boucké. Hij vroeg er uitdrukkelijk “om de noodzakelijke hervormingen te kunnen afwerken”. Ook stafchef Michel Hofman sprak zijn steun uit.

Vreemd dat Minister van Defensie vorige week plots met het bericht kwam dat Boucké opzij wordt geschoven. Dat zou “in onderling overleg gebeurd zijn”. Een betrokkene zegt dat er alvast nooit een “openlijk gesprek met drie is geweest” en dat “stafchef Hofman onder immense druk is gezet”. 

Volgens de minister was Boucké niet langer de juiste man op de juiste plek: “De complexiteit van de problemen, versterkt door de gebeurtenissen van de voorbije weken, hebben het hem onmogelijk gemaakt te slagen in zijn opdracht.” De hervormingen zoals ze nu voorliggen worden afgevoerd, zegt Dedonder. 

Pikant detail: Minister Dedonder begon als minister van Defensie op 1 oktober 2020, twaalf dagen na Boucké bij ADIV dus. “Ik erfde chaos bij Defensie”, herhaalde ze in interviews aan VRT NWS. Na de zaak-Conings concludeerde ze wel dat een ontslag niet aan de orde was, want dat ze “het vele werk bij Defensie” wilde verder zetten. Iets wat Boucké niet is gegund, klagen generaals en hoge officieren nu. 

De lijnen tussen het kabinet van de minister en de legerleiding zijn helemaal niet goed. “De stafchef en de minister liggen elkaar niet”, zegt een bron die beiden geregeld spreekt. Maar vooral inhoudelijk liggen de twee -en ruimer de legerleiding en de minister- op ramkoers.

Zo blijft Dedonder hameren op de massale aanwervingen. “Niemand betwist dat die nodig zijn, maar de huidige vooropgestelde ambitie is gewoonweg niet realistisch”, zegt een officier. De Stafchef zou al enkele keren zijn ongenoegen hebben geuit, maar de kritiek van de legerleiding valt op een koude steen bij het kabinet. Er is de vrees dat de minister de vooropgestelde loonsverhoging niet hard zal kunnen maken in de regering.

Ook in de afwikkeling van de zaak-Conings ging het hard tegen onzacht. Vooral de naam van de kabinetschef van Dedonder gaat over de lippen, Jamil Araoud. Er is sprake van nietsontziende druk. “Een generaal moest voorbije weken zelfs onwel worden afgevoerd met een ambulance na een urenlange hoogoplopende ruzie op het kabinet met Araoud”, bevestigen verschillende bronnen.

Binnen Defensie wordt nu gekeken naar stafchef Michel Hofman. Kan hij zijn generaals weer in het gelid krijgen en doen samenwerken met de minister? Voor Hofman lijkt er geen goede kant aan het verzet. "Elke hogere officier die al een tijdje meedraait bij Defensie zit in hetzelfde schuitje als Boucké vorige week. Iedereen heeft te veel hooi op zijn vork, te weinig mensen, te weinig middelen. Als Boucké nu wordt geslachtofferd, dan weet elke hogere officier binnen Defensie dat hij morgen evengoed de volgende kan zijn."