Land leeggevreten door sprinkhanen, ruim miljoen mensen door honger bedreigd: Madagaskar betaalt prijs voor klimaatcrisis

Op het menu staat al maanden niets anders dan een handvol sprinkhanen, onrijpe rode cactusvruchten of wilde bladeren. Lepels of kommen om mee te eten zijn verkocht, net zoals alle andere huisraad, om voedsel te kopen. Nu alles op is rest alleen het karige voedsel dat haar kinderen in het bos vinden, voor water om het te wassen moet Tamaria elke dag 4 kilometer lopen.

Tamaria, moeder van zeven kinderen, is een van de honderdduizenden slachtoffers van de ergste hongersnood die Madagaskar in veertig jaar heeft getroffen. Naar schatting 1,1 miljoen inwoners worden door honger bedreigd, zeker 14.000 mensen verkeren in de meest ernstige ‘catastrofale’ fase (5) van ondervoeding. Zonder hulp verdubbelen deze aantallen in enkele maanden, zo waarschuwt directeur David Beasley van het Wereld Voedselprogramma (WFP) al weken op internationale podia.

Morele plicht

De humanitaire ramp ‘van bijbelse proporties’ die zich in ‘Grand Sud‘ van Madagaskar voltrekt is een rechtstreeks gevolg van klimaatverandering. En het ergste: “Deze mensen hebben hier zelf nul aan bijgedragen”, zegt WFP-programmaleider Lola Castro in The Washington Post. “Ze hebben geen auto’s, geen fornuis, geen elektriciteit. Het is onze morele plicht om ze te helpen.”

Terwijl Limburg, Duitsland en België worden getroffen door de ergste regenval in jaren, kampt zuidelijk Madagaskar met de grootste droogte sinds 1981. De regens zijn al drie jaar uitgebleven, sprinkhanenplagen razen over de schamele oogsten, vee heeft het loodje gelegd en de onbeplante akkers zijn door stofstormen bedekt of weggeblazen.

Deze zogenoemde ‘tiomenas’ doen zich volgens de getroffen inwoners steeds vaker voor als gevolg van klimaatopwarming. “Door de aanhoudende droogte, hebben krachtige winden de vruchtbare grond weggeblazen”, zo vertelde Jean-Louis Tovosa, vader van 15 kinderen uit Ambavombe-Androy,  een van de zwaarst getroffen regio’s, in mei aan The Guardian. 

Duizenden burgers hebben het platteland verlaten om hulp te zoeken in stedelijke gebieden, waar ze vaak uitgeput en ondervoed aankomen, als ze het al halen.  Maar de meeste mensen blijven achter in de afgelegen dorpen die soms op wel twee dagen lopen van de  bewoonde wereld liggen. Artsen zonder Grenzen (MsF) zet in deze dorpen noodklinieken op om ondervoede burgers en kinderen op de been te helpen. 

Miljardairs

“Het is vreselijk”, zegt medisch coördinator Karin Huster van MSF vanuit Ambovombe. “Op de markten in de steden is voedsel, er is water en medische zorg – niet voldoende weliswaar – maar deze inwoners komen gewoon niet weg.” Ze klampen zich vast aan de grond van hun voorouders of zijn simpelweg te verzwakt om die enorme afstanden te voet af te leggen. Huster noemt het onacceptabel dat anno 2021 mensen moeten sterven van de honger. “Er zijn genoeg middelen in de wereld; geld, voedsel en water. Het feit dat mensen als Jeff Bezos of Elon Musk naar de ruimte reizen terwijl elders in de wereld mensen niets te eten of te drinken hebben, vind ik schokkend.”

In oktober zal het aantal mensen dat wordt bedreigd met acute hongersnood, mogelijk zijn opgelopen tot 400.000. “Het ergste moet nog komen”, zo zei Lola Castro van WFP deze week tegen persbureau AFP. Volgens WFP-directeur Beasley is per direct 78,6 miljoen dollar extra nodig om Madagaskar er doorheen te helpen tot de eerstvolgende oogsttijd aanbreekt volgend jaar lente.

Madagaskar is het enige land ter wereld waar deze ernstigste mate van hongersnood niet een gevolg is van oorlog en conflict maar van klimatologische omstandigheden. Vanwege zijn ligging in de Indische oceaan voor de kust van Oost-Afrika wordt het eiland zowel geplaagd door overstromingen en cyclonen – gemiddeld 1,5 per jaar – alsook door steeds ernstiger droogte. Veel rivieren en bronnen zijn permanent opgedroogd. Daarnaast heerst er bittere armoede. Bijna driekwart van de bevolking van 26 miljoen mensen leeft onder de armoedegrens, hoewel het land rijk is aan bodemschatten en zeldzame gewassen als vanille.

Op het reusachtige eiland, beroemd om zijn natuurpracht en biodiversiteit, heerst “een vrijwel continue noodtoestand waar deze klimaatcrisis bovenop komt”, zo schrijven hulporganisaties. WFP-coordinator Castro waarschuwt in The Washington Post dat het voedseltekort in Madagaskar nog maar het begin is. “Andere landen gaan de gevolgen van klimaatverandering ook snel voelen. Dit gaan we zien in Angola, in het noorden van Mozambique en als we niets doen gaan we het op heel grote schaal zien.”