‘Je kan je afvragen of Vandenbroucke en de virologen uiteindelijk hun zin hebben doorgeduwd’: hoe Pukkelpop dan toch nog werd afgelast
Geen ‘ouderwets’ feest met frisse pinten en hete kussen. Pukkelpop 2021 – het officieuze feest van de bevrijding – gaat dan toch niet door. 7.000 coronatests op de wei moesten er plots 21.000 worden, een onoverkomelijke horde. Hoe kon zoiets gebeuren?
Dinsdag 11 mei. In de radiostudio van Studio Brussel kondigt organisator Chokri Mahassine aan dat Pukkelpop 2021 doorgaat. Meer zelfs: het moet een ‘normale editie’ worden, op volle capaciteit (66.000 bezoekers per dag) en zonder social distancing. Een enthousiaste Mahassine: “Dat wil zeggen: geen anderhalve meter afstand houden, geen mondkapje. Je mag rondlopen, je mag elkaar kussen. We willen alleen weten wat de randvoorwaarden zijn.” Zijn kusquote zal de hele dag de nieuwssites en journaals domineren. Zijn vraag om meer duidelijkheid, die gaat verloren in het feestgedruis.
Het interview met Mahassine komt er twee dagen nadat premier Alexander De Croo (Open Vld) het licht op groen heeft gezet voor grote festivals in de tweede helft van de zomer. De Croo pakt zondagochtend 9 mei uit met dit nieuws. “Tegen augustus hebben alle volwassenen in ons land de kans gehad om zich te laten vaccineren. Bovendien hebben we in ons land ontzettend veel expertise in de evenementen- en festivalsector. Het gaat om professionals die tot de wereldtop behoren”, laat De Croo weten. In de eerste plaats wordt naar Tomorrowland en Pukkelpop gekeken. De organisatoren van Tomorrowland gooien midden juni al de handdoek in de ring, nadat ze op een njet botsten van de burgemeesters van Boom en Rumst.
Een politieke bron zegt: “Die zondagochtend was er Zoom-overleg tussen de Vlaamse kern en De Croo. Daar werd het Vlaams buitenplan toegelicht, dat perspectief moest creëren voor de zomer. In het buitenplan stond dat grote festivals mochten plaatsvinden, weliswaar met een teststrategie. De bedoeling was dat Jan Jambon dit ’s middags zou aankondigen tijdens een interview in VTM Nieuws. Maar De Croo was hem te snel af. De premier zette het licht op groen – zonder overleg met zijn minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke.” De socialist was die ochtend zelf te gast in De zevende dag. Hij waarschuwde er meteen voor de praktische uitwerking: “We moeten opletten dat de optelsom van alle verzuchtingen ons niet te snel laat gaan.”
Perspectief
Het festivalnieuws is een opsteker voor de politiek. Begin mei komen beleidsmakers steeds meer onder druk te staan om de coronamaatregelen te versoepelen, na een maandenlange lockdown light. Gezinnen en bedrijven snakken naar perspectief. Dat terwijl virologen nog erg op hun hoede blijven. “De laatste keer dat ik even een kortsluiting had was in mei, toen Chokri Mahassine vol bravoure Pukkelpop met 66.000 man aankondigde. Dan denk je echt wel: oké, I’m done. Nu is het gedaan”, zei Erika Vlieghe, virologe en voorzitter van de GEMS-expertengroep, vorig weekend in De Morgen. Destijds, in mei, benadrukt Vlieghe: “Als je in augustus een grote massa bij elkaar gaat zetten op een weide terwijl het virus nog altijd circuleert, dan weet je niet waar het gaat eindigen.”
De politiek weet begin mei dat de virologen niet enthousiast zijn over Pukkelpop 2021 – om het nog zacht uit te drukken. Dat is voor en achter de schermen erg duidelijk gemaakt. “Wij hebben altijd gezegd dat zulke evenementen op betrekkelijk veilige wijze organiseren enkel kan met een doorgedreven teststrategie”, zegt Steven Van Gucht, hoofd van de dienst virale ziekten bij Sciensano en lid van de GEMS-expertengroep, vandaag. “En daar hebben we ook steeds bij gezegd dat zoiets logistiek een bijzonder ingewikkelde operatie zou worden.”
Zeker omdat uit verschillende verslagen en adviezen blijkt dat de virologen er altijd van uit zijn gegaan dat het negatieve testresultaat dat je als bezoeker van zo’n evenement moet voorleggen – het zogenaamde Covid Safe Ticket – een erg beperkte houdbaarheid heeft. Het advies dat de subgroep Testing, deel van de Risk Assessment Group, op 19 april uitbrengt over de organisatie van test-evenementen laat wat dat betreft niets aan duidelijkheid over. “Een negatief resultaat van een snelle antigeentest blijft 24 uur geldig”, klinkt het. Gevolgd door: “Deelnemers aan een evenement dat zich over meerdere dagen uitstrekt, moeten om de 24 uur worden getest.”
Ook in latere adviezen wordt dat herhaald. Op 25 mei geeft diezelfde Risk Assessment Group een advies over PCR-testen. “Een negatief resultaat van een RT-PCR-test, voor deelname aan een evenement, blijft 48 uur geldig”, schrijven de experts. Alweer gevolgd door: “Deelnemers aan een evenement dat zich over meerdere dagen uitstrekt, moeten dus herhaald getest worden.”
Ondanks die adviezen die weinig ruimte voor interpretatie laten, blijven ze er bij Pukkelpop van uitgaan dat een PCR-test 72 uur virusvrijheid garandeert, terwijl een antigeentest goed is voor 48 uur gemoedsrust. Ook de testcapaciteit die ze op de festivalweide voorzien, is daarop berekend. Zeshonderd verpleegkundigen worden gerekruteerd, goed voor 7.000 tests per dag. Dat zou moeten volstaan om Pukkelpop coronavrij te houden.
Alleen is die 72 uur nooit officieel vastgelegd. De festivalorganisatie ging ervan uit, zo blijkt uit de ‘coronamaatregelen’ die ze op de site zelf meegeeft. Maar het Overlegcomité legde de geldigheidsduur vast op een kortere termijn: 48 uur voor de PCR-test, 24 uur voor een sneltest. Wat betekent dat festivalgangers die meerdere dagen op de wei kamperen, tussentijds getest moeten worden. Plots zijn er 21.000 in plaats van 7.000 tests nodig. Onhaalbaar, concluderen ze in Hasselt. Pukkelpop 2021 wordt afgelast.
Waarom hebben de organisatoren van Pukkelpop geen rekening gehouden met de nochtans duidelijke adviezen? “Wij hebben die uiteraard gezien”, reageert woordvoerder Frederik Luyten. “Wij zijn al maandenlang in overleg met experts. We hebben alles wat corona betreft nauwlettend opgevolgd. Maar het is de politiek die in deze de lijnen uitzet. Vóór op 16 juni de ticketverkoop is gestart, zijn duidelijke krijtlijnen afgesproken. De geldigheidslimiet van de verschillende tests maakte daar deel van uit. Die houdbaarheid stond sindsdien ook nooit ter discussie. Tot afgelopen maandag althans.”
Pukkelpop stond de voorbije maanden erg regelmatig in contact met belangrijke Vlaamse kabinetten: Jambon (Cultuur), Demir (Toerisme), Crevits (Economie). Rond de teststrategie werd vooral onderhandeld met de federale kabinetten van Vandenbroucke (Volksgezondheid) en De Croo.
Testen voor toegang
Er is sinds 16 juni weliswaar behoorlijk wat veranderd. De coronacijfers in de eerste plaats. Sinds eind juni gaan die opnieuw in stijgende lijn, waardoor een evenement als Pukkelpop vanuit virologisch oogpunt plots nog minder aantrekkelijk wordt. Er is in de Wetstraat ook met grote ogen gekeken naar wat zich in Nederland afspeelt. Begin juli gingen daar zowat alle coronaregels op de schop. Festivals konden weer en het nachtleven werd gereanimeerd. Allemaal dankzij ‘testen voor toegang’, een uitgekiende strategie waarbij enkel volledig gevaccineerden of trotse bezitters van een negatief testresultaat zich in het feestgewoel mochten storten. Alleen bleek die strategie minder waterdicht dan gedacht. De besmettingen schoten de hoogte in en de Nederlandse regering moest aan de noodrem trekken. “Wat wij dachten dat kon, bleek niet te kloppen”, excuseerde premier Rutte zich onlangs.
Waar het dan fout liep? Onder andere bij de geldigheidsduur van de testresultaten. Het Nederlandse Outbreak Management Team adviseerde de regering om de geldigheid tot een etmaal te beperken. Liever hadden ze het zelfs nog korter gezien: 12 uur. Het Nederlandse kabinet sloeg die waarschuwing in de wind: in plaats van 24 uur stelde Rutte de geldigheid van een negatieve test op 40 uur. Met alle gevolgen van dien.
Een politieke bron uit het Overlegcomité: “Binnen de politiek leek er de afgelopen maanden een consensus over een geldigheid van 72 uur voor het Covid Safe Ticket, maar vanuit Volksgezondheid en het coronacommissariaat bleef men aandringen op slechts 48 uur. Je kan je afvragen of Vandenbroucke en de virologen zo uiteindelijk toch hun zin – geen Pukkelpop in 2021 – hebben doorgeduwd. Misschien. Tegelijk waren hun argumenten in het Overlegcomité wel sterk, zeker als je naar Nederland kijkt, dat nu donkerrood kleurt.”
Of zoals Steven Van Gucht het verwoordt: “Hoe spijtig het ook is voor alle betrokkenen, het is gewoon nog te vroeg.”
Wat met de Vlaamse centen?
De annulering van Pukkelpop 2021 krijgt nog een financieel staartje. Pukkelpop heeft namelijk een voorschot van 1,8 miljoen euro aangevraagd bij de Vlaamse overheid. Die aanvraag is al goedgekeurd, maar de uitbetaling is nog niet gebeurd. En nu?
Normaal zit het zo: als het festival plaatsvindt, moet de organisatie dit voorschot terugbetalen. Als het niet kan doorgaan omwille van coronamaatregelen van de overheid, moet de steun voor de kosten die effectief gemaakt zijn niet worden terugbetaald. Het voorschot geldt voor niet-recupereerbare kosten zoals het podium en drukwerk. Voedsel en drank horen daar niet bij.
Vlaams minister Hilde Crevits (CD&V) laat weten dat het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen gaat onderzoeken hoe het Pukkelpop-dossier correct afgehandeld kan worden. Voor wie een ticket voor Pukkelpop kocht, is de situatie duidelijker. Voor 8 augustus krijgen zij via e-mail de keuze tussen een terugbetaling van hun ticket of een automatische overzetting naar de editie van 2022.