Kan je werkgever eisen dat je je laat vaccineren tegen corona? "Hij is in elk geval niet juridisch weerloos"

Google, Facebook, Netflix: het zijn niet de minste bedrijven die covidvaccinaties beginnen te eisen van hun medewerkers. Wie nu meewarig "Amerikanen" zit te hoofdschudden, heeft de voorbije maanden niet goed opgelet. Werkgeversorganisatie Voka opperde in maart al dat bedrijven het recht hebben om iemand te weigeren die niet gevaccineerd is. Topman Hans Maertens riep toen op om een algemene vaccinatieplicht in te voeren.

Intussen wordt die vaccinatieplicht het meest concreet overwogen voor het zorgpersoneel. Maar de demarche van de Amerikaanse techbedrijven trekt de discussie weer open. De vraag is vooral: zou het hier überhaupt mogen, een werkgever die een werknemer rechtstreeks of onrechtstreeks verplicht tot vaccinatie? Juristen zijn er al langer dan vandaag over aan het kissebissen.

"De nogal breed verspreide mening is: nee, dat kan niet", weet Jan Vanthournout, legal manager bij SD Worx en academisch consulent aan de UGent. Dat valt ook te lezen bij Gelijkekansencentrum Unia: "Werkgevers kunnen hun werknemers geen covidvaccin opleggen, ongeacht hun beroep. Een werkgever mag een werknemer dus niet ontslaan als de werknemer vaccinatie weigert, noch mag de werkgever een kandidaat-werknemer weigeren."

Vanthournout: "De argumenten gaan dan bijvoorbeeld over privacy als grondrecht. Maar ik zie dat toch enigszins anders. Uw grondrechten eindigen waar die van andere beginnen, zeker in deze discussie. Als mensen vandaag op vakantie willen, is hun privacyrecht ook niet absoluut. En bovendien: een werkgever heeft zich ook te houden aan het welzijnsrecht."

Hij wordt daarin bijgetreden door Wilfried Rauws, professor arbeidsrecht aan de VUB. "Een werkgever kan een werknemer inderdaad niet verplichten om zich te laten vaccineren. Maar een werkgever is zelf wel verplicht om een welzijns- en preventiebeleid te voeren en dus veiligheidsmaatregelen te nemen voor alle werknemers. Met andere woorden: werkgevers zijn niet juridisch weerloos en kunnen daarin een vrij strak beleid voeren."

(Lees verder onder de foto)

Vanthournout wijst naar een arrest van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens van eerder dit jaar. "Een ouderpaar in Tsjechië weigerde zijn kinderen te laten deelnemen aan een verplicht vaccinatieschema. Ze kregen een boete en de toegang tot kinderopvang werd tijdelijk beperkt. Opvallend is dat het Hof die verplichte vaccinatie geen ongeoorloofde inbreuk vond in het privéleven van die mensen, wel een 'inmenging'. En die mag opgelegd worden bij 'wet'."

Volgens Vanthournout benadrukte het Hof bovendien dat "wet" in dit geval ruim te interpreteren valt. "Dus ook als policy, arbeidsreglement of cao bijvoorbeeld. Zeggen dat alleen de wetgever een vaccinatieverplichting mag opleggen, is dus niet waar. De werkgever mag dat ook. Die doet zoiets ook al op andere gebieden trouwens: hij legt bijvoorbeeld vaak kledingvoorschriften op en dat wordt ook aanvaard."

Niet dat werkgevers hun medewerkers nu plots gewapenderhand kunnen dwingen om gevaccineerd te worden. "Maar ze kunnen bijvoorbeeld wel druk uitoefenen op werknemers", meent Rauws. "Het principe van de wortel en de stok - bonussen - zou hier bijvoorbeeld verdedigbaar kunnen zijn." 

Unia is het daar niet helemaal mee eens. Individuele bonussen uitdelen op basis van een gezondheidstoestand zou discriminerend zijn, klinkt het daar. Een collectieve vaccinatiebonus zou wel nog kunnen voor Unia, als een bedrijf bijvoorbeeld een bepaalde vaccinatiedoelstelling bereikt.

Maar daar heeft Vanthournout dan weer zijn twijfels bij. "De vaccinatiegraad kan je nu niet echt beschouwen als een collectieve prestatie van het bedrijf, waar een bonus bij hoort. In dat geval kan je bij wijze van spreken ook het percentage baardgroei beschouwen als zo'n collectieve doelstelling. (Lacht)"

Opvallend is trouwens dat Unia wel degelijk erkent dat werkgevers bijkomende gezondheidsmaatregelen en beperkingen kunnen opleggen aan mensen die niet-gevaccineerd zijn, zolang die maatregelen "proportioneel" zijn. 

"Er zijn genoeg kapstokken in de wet om daar gevolgen aan vast te hangen", beaamt Vanthournout. "Je bent vrij om vaccinatie te weigeren, maar dan moet je er wel de gevolgen van aanvaarden."

Rauws is van mening dat er echt wel sectoren zijn - "de zorg, scholen, de vleesverwerkende industrie, ..." - waar je dat zonder veel moeite hard zou kunnen maken. "Maar uiteraard zou het nóg beter zijn als een vaccinatieverplichting in die sectoren bij wet of decreet geregeld wordt."

U merkt het al: wordt ongetwijfeld vervolgd.