Goederen op Ever Given ophalen? Het kan eigenaars flinke som kosten door eeuwenoud scheepsrecht

Enkele maanden geleden kwam het schip de Ever Given vast te zitten in het Suezkanaal. Daardoor was de cruciale waterweg zes dagen lang geblokkeerd. Dat veroorzaakte enorm veel vertragingen waar we nu nog steeds het effect van zien. 

Vandaag is de Ever Given aangekomen in Rotterdam, al heeft het schip daar lang over gedaan: "De Ever Given is opvallend traag naar Rotterdam gevaren. Dat suggereert dat er mogelijk iets mis is met de navigatie van het schip", zei Christa Sys vanmorgen in "De ochtend" op Radio 1. Sys is transporteconoom aan de Universiteit Antwerpen. 

De gedupeerde eigenaars van de containers moeten bovenop die vertraging ook mogelijk nog eens extra kosten betalen. "Het is een oud zeevaartsrecht, dat alle eigenaars van de goederen op een schip mee moeten betalen aan de schade aan de boot of die de boot heeft veroorzaakt. In dit geval is dat dus de schade die de Ever Given aan het Suezkanaal heeft toegebracht," zegt Ad Schoenmakers van de Nederlandse Expediteursvereniging in "Het journaal".

Dat eeuwenoude scheepsrecht heet averij-grosse. "Het principe bestaat wellicht al sinds de achtste eeuw voor Christus", zegt Gijs Dreijer, scheepvaarthistoricus en onderzoeker aan de Universiteit van Leiden. "De eerste verwijzing in officiële documenten was er echter in de zesde eeuw na Christus in een compilatie van het Romeinse recht."

Het scheepsrecht is er onder andere gekomen om te kunnen onderhandelen met piraten. "Stel, een piraat entert jouw schip en je weet hem zo ver te krijgen om een derde van je goederen mee te nemen, zodat je verder kan varen. Dan mogen die kosten voor een derde van de goederen over iedereen gedeeld worden."

"Vroeger werden er trouwens wel eens vaker goederen overboord gegooid om sneller te kunnen varen en aan piraten te ontkomen," aldus Dreijer. De kosten van die goederen waren groot. Maar door ze dan te verdelen onder de eigenaars konden ze gedekt worden. Het recht is er dus gedeeltelijk gekomen om de kosten aan piraten te kunnen dekken. Maar de piraten zijn natuurlijk niet de enige reden voor het instellen van het recht. Zo gold het principe ook voor slecht weer wanneer goederen overboord moesten worden gegooid om grotere schade te vermijden. 

De inschatting van Dreijer is dat er nog een enorm lang juridisch proces zal volgen. "De vraag is nu in hoeverre de kapitein van het schip schuldig is aan de blokkage. Als dat zo is, kan de averij-grosse niet worden ingesteld. Maar als het schip per ongeluk vast kwam te liggen zullen de reddingskosten via averij-grosse worden verdeeld. De eigenaar zegt nu dat er bewuste kosten gemaakt zijn om grotere verliezen te voorkomen, maar dat moet dus nog worden onderzocht."

Ook de kosten van de goederen hangen af van verantwoordelijkheid van de kapitein. Er zijn namelijk nog goederen aan boord die over de datum zijn. Die kosten zijn dus ofwel voor de verzekeraar of voor de rederij afhankelijk van de aansprakelijkheid van de kapitein. "Dat is natuurlijk de pech," zegt Dreijer, "ook zij waarvan de goederen bedorven of over de datum zijn zullen bij averij-grosse moeten delen in de kosten. De rederij heeft dan trouwens ook het recht om de goederen bij te houden als bedrijven weigeren te betalen," zegt Dreijer.