Voedselagentschap na nieuwe PFAS-metingen: “Landbouwers in buurt van 3M-fabriek hoeven geen extra maatregelen te nemen”

Mogen vlees, melk en eieren uit de buurt van de Zwijndrechtse 3M-fabriek nog verkocht worden? Die vraag stelden heel wat landbouwers toen bekend raakte dat de ruime omgeving van de fabriek vervuild is met de zogenaamde “forever chemical” PFOS.

Op 1 juli meldde het Federaal Voedselagentschap (FAVV) dat eerdere PFOS-metingen van landbouwproducten in de streek “geruststellend” waren. “Er zijn geen actielimieten overschreden”, zei woordvoerster Hélène Bonte toen. Het FAVV kondigde wel meteen bijkomende metingen aan van eieren, vlees en melk in een zone van 15 kilometer rond de 3M-fabriek. Van die metingen naar PFAS, de familie van “forever chemicals” waar ook PFOS toe behoort, zijn de resultaten nu dus binnen.

In 23 stalen van vlees werden waarden aangetroffen van minder dan 0,05 tot 0,478 microgram PFAS per kilogram. Voor melk (elf stalen) gaat het om waarden van minder dan 0,02 tot 0,044 microgram per kilogram. Voor de twee onderzochte stalen van eieren gaat het om waarden onder de 2 microgram per kilogram - lagere waarden kon de gebruikte apparatuur niet meten.

Voor de landbouwers uit de streek brengt het Voedselagentschap dus goed nieuws. Zij hoeven geen extra maatregelen te nemen, zoals extra analyses van hun producten die ze dan zelf hadden moeten betalen.

Voor alle duidelijkheid: het FAVV is niet bevoegd voor de eieren of kip die burgers uit eigen tuin halen. Daarvoor blijven de voorzorgsmaatregelen gelden. Dit onderzoek peilde enkel naar de producten van landbouwers.

Hoe goed zijn die resultaten nu? Begin juli lag het FAVV onder vuur omdat het verouderde maatstaven gebruikte voor de geruststellende boodschap die het toen uitstuurde. Het ging om PFOS-maastaven van het Europees Voedselagentschap EFSA uit 2008. Sindsdien zijn diezelfde maatstaven maar liefst 238 keer strenger geworden - en dat voor alle PFAS, de familie van chemische stoffen waar PFOS toe behoort.

FAVV-woordvoerster Hélène Bonte bevestigt aan onze redactie dat ook voor dit onderzoek nog steeds dezelfde maatstaf gehanteerd werd, bij gebrek aan  Europese wettelijke normen. Het FAVV hoopt wel dat die er snel komen. “Er ligt een voorstel op tafel bij de Europese Commissie. Wij dringen er samen met minister David Clarinval (MR, federaal minister van Landbouw, red.) op aan dat dat voorstel snel doorgevoerd wordt.”

Ook vergeleken met de normen in dat voorstel, zijn de meetresultaten “geruststellend”, zegt Bonte. “De gemeten waarden in de vlees- en melkmonsters liggen onder de voorgestelde normen. Voor eieren ligt het wat moeilijker.” De voorgestelde EU-norm is 1,5 microgram per kilogram, maar de ondergrens van de meetapparatuur die het FAVV gebruikte, lag op 2 microgram. “Het kan dus zijn dat die werkelijke hoeveelheden op 1 microgram lagen of op 1,9, maar dat weten we niet”, aldus Bonte.

Als je de resultaten naast de maatstaf legt die het Europees Voedselagentschap EFSA sinds vorig jaar hanteert, ziet het beeld er ietwat anders uit. Het EFSA legt de bovengrens voor PFAS-inname op 0,63 nanogram PFAS per kilogram lichaamsgewicht per dag. Voor een volwassene van 70 kilogram betekent dat dus 44,1 nanogram PFAS per dag. Eet je 100 gram van het vlees met de hoogst gemeten PFAS-concentratie, dan krijg je al 47,8 nanogram binnen. Een kleine steak zou dus al genoeg zijn om de door EFSA aanbevolen limiet te overschrijden.

Hoe geruststellend de resultaten dus echt zijn, hangt dus niet alleen af van de gemeten waarden. Het hangt ook af van de norm die gehanteerd wordt.

Dit onderzoek richtte zich op landbouwproducten uit een straal van 15 kilometer rond de 3M-fabriek. Maar het FAVV zal deze zomer verder onderzoek blijven voeren naar PFAS in de hele Vlaamse voedselketen. Het zal daarvoor stalen afnemen van dierlijke én plantaardige producten uit 185 landbouwbedrijven die verspreid zijn over heel Vlaanderen. Op die manier wil het FAVV de historisch aanwezige vervuiling met PFAS in kaart brengen.