Rechts-extremisme wint zorgwekkend snel terrein, met sociale media als brandversneller

Jihadisme blijft de belangrijkste dreiging voor ons land, maar het rechts-extremisme is aan een “steile opmars” bezig. Dat staat te lezen in het jaarverslag van veiligheidsdienst OCAD, die instaat voor de analyse van de dreiging in België. Daarbij waarschuwt de dienst expliciet voor de belangrijke rol van sociale media als online ontmoetingsplek voor rechts-extremisten.

Het OCAD staat niet alleen in die vaststellingen. Ook de andere veiligheids- en inlichtingendiensten van ons land waarschuwden het voorbije jaar al voor de groei van rechts-extremisme. “De verhoogde activiteit van rechts-extremisten op het internet, ook in ons land, wijst op het gevaar dat uitgaat van rechts-extremistische narratieven”, klinkt het. Opvallend: memes – onlinecollages, vaak met ironische ondertoon – worden door het OCAD expliciet genoemd als een “uitgekookte manier” om “rabiaat racisme” en complottheorieën te verspreiden.

Ook voor radicaal-islamitisch gedachtegoed zijn sociale media een belangrijk kanaal. Maar: “Het grote verschil is dat het rechts-extremistische netwerk online méér zichtbaar aanwezig is dan zijn tegenhanger, waardoor het gemakkelijker is voor jongeren om met rechts-extremistische propaganda in aanraking te komen”, aldus het OCAD.

Weinig verrassend stipt de dienst ook de rol van sociale media aan bij de verspreiding van fake news en complottheorieën over Covid-19. Die zijn bovendien niet onschuldig: “Sommigen wilden hiermee bepaalde extremistische narratieven wind in de zeilen geven”, klinkt het. Het OCAD toont zich bijvoorbeeld erg bezorgd over de QAnon-complottheorie, die uit de Verenigde Staten naar hier is overgewaaid. Die stelt onder meer dat de politieke elite een dictatuur uitbouwt en kinderen misbruikt.

Jihadisme

De toenemende dreiging van rechts-extremisme valt ook af te leiden uit het aantal rechts-extremisten in de Gemeenschappelijke Gegevensbank (GGB), ook gekend als de OCAD-lijst. In drie jaar tijd steeg hun aantal van zo’n 20 naar meer dan 50 personen. Al heeft die stijging ook te maken met de groeiende aandacht voor rechts-extremisme bij de veiligheidsdiensten: daardoor worden verdachte personen sneller opgemerkt en opgevolgd.

Het jaarverslag van het OCAD nuanceert wel dat er vorig jaar geen aanwijzingen waren van concrete plannen voor aanslagen door rechts-extremisten in ons land. Daar kwam dit jaar verandering in met Jürgen Conings, de militair die als potentieel gevaarlijke extremist aangeduid stond in de GGB.

Verreweg het grootste deel van de personen in de GGB staat aangemerkt als jihadisten. Dat hoeft niet te verbazen: de databank werd opgericht in de nasleep van de aanslagen van 22 maart 2016. De dreiging van het jihadisme is sindsdien dan wel minder acuut, het jihadisme is allesbehalve verdwenen, benadrukt het OCAD.

Foreign terrorist fighters en door IS aangestuurde terreurcellen zijn niet langer de grootste zorg, maar wel de ‘lone actors’ die in hun eentje radicaliseren en plannen smeden. Dat was ook het geval toen in november 2 minderjarigen uit Eupen opgepakt werden: alles wees erop dat de twee een aanslag beraamden op een politiekantoor, in naam van IS. Later werd ook nog een meerderjarige aangehouden.