Undercoverjournalist liet Vlaamse acteur tegen de lamp lopen: ‘Kindermisbruik speelt zich gewoon in het openbaar af’

“Met jonge jongens? Ja, minimaal 14.” De Vlaamse acteur die tegenover Sven van der Meulen zit, vertelt over zijn kindermisbruik alsof het om een doordeweekse werkdag gaat. Van der Meulen heeft er maanden over gedaan om het vertrouwen te winnen van de man, die niet weet dat een verborgen camera zijn hele getuigenis filmt. De twee leerden elkaar online kennen op een openlijk toegankelijke chatbox, waar volgens Van der Meulen pedofielen vrijuit met elkaar praten over hun daden en dromen.

De Nederlandse journalist is niet aan zijn proefstuk toe. Met Vrije Vogels, dat op YouTube al 50.000 abonnees heeft, liet hij al eerder pedofielen zichzelf nietsvermoedend aan de galg praten, terwijl de politie iets verderop alles afluistert. In het geval van de Vlaamse acteur speelde de journalist de beelden naderhand door aan de politie, die de acteur vorige week even oppakte en nu een onderzoek voert.

Duistere wereld

Van der Meulen doet aan een erg gedurfde vorm van schandaaljournalistiek. Liever dan dossiers uit te spitten begeeft hij zich rechtstreeks in de duistere wereld die hij probeert te doorgronden. “Als het maatschappelijk relevant is, en het is een onderwerp dat ons raakt, dan duiken we er gewoon in,” zegt hij.

Undercoverreportages zijn allesbehalve een evident journalistiek genre. Ze kunnen nuttig zijn om een geheime wereld bloot te leggen, maar zijn ook omstreden omdat een journalist ervoor moet liegen over zijn of haar intenties en vaak het vertrouwen misbruikt van andere personen.

“Er zijn specifieke voorwaarden, bijvoorbeeld dat er geen andere manier mag zijn om aan je informatie te komen”, zegt Pol Deltour, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Journalisten. Van der Meulen vindt dat dat in zijn werk wel degelijk zo is. “Als je dingen wil vertellen uit een wereld waarover niet gepraat wordt, dan moet je een verborgen camera gebruiken.”

Misstanden

De Nederlander richtte vrije Vogels enkele jaren terug in zijn eentje op, maar het eenmansbedrijfje groeide al snel uit tot een klein team. De reden, volgens van der Meulen: zijn YouTube-video’s worden al snel opgemerkt door andere media en halen steevast het nieuws.

“Ik wilde video’s maken over maatschappelijke misstanden. Daar is het mee begonnen. Omdat we zo vaak voor ophef zorgden, kwamen de grote media al snel aanbellen: kunnen we samenwerken met jullie?” In België gaat Vrije Vogels bijvoorbeeld in zee met Het Laatste Nieuws.

Spannend is de keuze van zijn onderwerpen in ieder geval. En ze leveren resultaat op. Een reportage over de nieuwe, erg potente designerdrug 3-MMC zorgde er mee voor dat de drug verboden werd in Nederland. Van der Meulen zoekt in zijn werk mensen op die dierenporno verspreiden, steelt een auto met een vals rijbewijs, en toont hoe makkelijk het is om wapens te kopen. De Nederlander wil niet choqueren, maar net een punt maken: heel wat criminaliteit wordt open en bloot bedreven, maar niemand die ernaar omkijkt. Precies daarom is pedofilie een weerkerend thema.

“We denken allemaal dat dit soort dingen in donkere steegjes gebeurt, maar kindermisbruik speelt zich gewoon in het openbaar af. Iedereen kan zien wat ik zie, maar we kijken de andere kant op. We schrijven de hele dag stukjes die we heel erg belangrijk vinden, bijvoorbeeld over drugscriminelen die elkaar neerschieten, maar waarom hebben we het niet meer over kindermisbruik?” aldus van der Meulen.

Wettelijk toelaatbare

Maar niet iedereen ziet het zo. Dat de Nederlander wel eens de grenzen van het wettelijk toelaatbare opzoekt, valt niet heel goed in de smaak bij de autoriteiten. Het Nederlands Openbaar Ministerie riep Van der Meulen al eerder op het matje, onder meer over een reportage waarin hij een valse kopie liet maken van de nummerplaat van de Nederlandse minister-president Mark Rutte.

Van der Meulen wilde bewijzen dat zulke vervalsingen problematisch makkelijk te krijgen zijn. Maar de politie vond dat de journalist zelf in de fout ging om zijn punt te maken. Ook de wapens die hij via internet aankocht, waren een doorn in het oog van het Openbaar Ministerie.

Op glad ijs

“Ik begeef me soms op glad ijs, ja. Soms is dat gewoon nodig om iets duidelijk te maken. Door de grens te overschrijden, toon je aan hoe makkelijk dat is. In al mijn verhalen vond ik het dat waard. Dat de reportages debat opleveren, toont dat ze nut hebben. Soms moet je uit de bocht vliegen om je punt te maken, anders blijft alles zoals het is. Als ik daardoor een beetje risico loop, dan is dat maar zo.”

Van der Meulen ziet de ironie er wel van in: hij probeert aandacht te vestigen op de criminaliteit die gewoon aan de oppervlakte zichtbaar is, maar loopt zelf in het vizier. Zo ging het ook in 2018, toen een man hem pedofiel beeldmateriaal doorstuurde en vertelde over hoe hij anderen drogeerde en bij hem thuis verkrachtte.

Van der Meulen ging met de beelden naar de politie, maar kreeg naar eigen zeggen te horen dat hij zelf strafbare feiten beging door die in zijn bezit te hebben. Volgens de journalist werd met zijn informatie niets gedaan. “Dat is toch helemaal krom? Dat is nu net het probleem.”