IPCC gooit alle twijfel overboord: “Mens doet aarde, oceanen en atmosfeer opwarmen”, klimaatverandering gaat extreem snel

Voor het rapport hebben wetenschappers meer dan 14.000 internationale klimaatonderzoeken geanalyseerd die in de afgelopen acht jaar zijn verschenen. De conclusie is dat de sommige veranderingen aan het klimaat en de gevolgen daarvan nu al “onvermijdelijk en niet meer terug te draaien” zijn. Het klimaat verandert de laatste jaren op een in duizenden jaren niet geziene schaal, zeggen de wetenschappers. Het afgelopen decennium was waarschijnlijk de warmste periode in de afgelopen 125.000 jaar, en daarvoor is de mens “ondubbelzinnig” verantwoordelijk.

De term “ondubbelzinnig” is een belangrijke semantische verschuiving ten opzichte van het vorige rapport. “In 2013 onderstreepte het IPCC-rapport dat de menselijke invloed op de klimaatopwarming ‘zeer waarschijnlijk’ was”, benadrukt klimatoloog en Belgisch vertegenwoordiger bij het IPCC Jean-Pascal van Ypersele (UCLouvain). “Nu zijn de dingen zo duidelijk dat we ons niet meer druk maken om waarschijnlijkheden. Dit is een historische ontwikkeling.”

Het rapport vertelt ook precies hoeveel extra broeikasgassen de atmosfeer aan kan, voordat het streven van het klimaatakkoord van Parijs naar een opwarming van de aarde met maximaal 1,5 graad tegenover de periode pre-industriële periode van 1850-1900, niet meer haalbaar is. Het akkoord had als doelstelling om de opwarming onder de 2°C te houden, en indien mogelijk op 1,5°C.

Een grotere opwarming kan catastrofale gevolgen hebben voor de mensheid, zo waarschuwen wetenschappers. Het rapport stelt dat het doel om de temperatuur op aarde niet verder te laten stijgen dan 1,5 graad al in 2030 niet meer haalbaar is. Dat is tien jaar eerder dan het panel zelf eerder had ingeschat.

“Het is een garantie dat het erger wordt”, stelt co-auteur en klimaatonderzoeker Linda Mearns. “Ik zie werkelijk geen enkele plek op aarde waar het veilig is. Nergens om je te verschuilen.” Alleen drastische maatregelen, zoals een forse beperking van de uitstoot van broeikasgassen, kunnen nog voorkomen dat we te maken krijgen met extreme weersomstandigheden. “Code rood voor de mensheid”, schrijft de VN in het rapport. De bevindingen moeten de doodsklap zijn voor kolen, olie en gas, zegt VN-chef António Guterres in een eerste reactie.

De CO2-concentratie staat op het hoogste niveau in minstens twee miljoen jaar en dat van methaan- en stikstofoxide in minstens 800.000 jaar. Die toegenomen concentraties hebben “waarschijnlijk” bijgedragen aan een opwarming van 1 à 2°C, terwijl andere menselijke factoren, hoofdzakelijk aerosolen, tegelijkertijd hebben bijgedragen tot een geschatte afkoeling tussen 0 en 1°C. De invloed van de zon en vulkanologische activiteit wordt in het rapport geschat op amper -0,1 tot +0,1°C.

“De menselijke activiteit heeft het klimaat doen opwarmen tot het hoogste niveau in minstens 2.000 jaar”, klinkt het in het rapport dat er komt acht jaar na het vorige. De uitstoot van broeikasgassen en de klimaatopwarming leiden tot de verzuring van de oceanen, smeltende gletsjers en zee-ijs, een stijging van de gemiddelde zeespiegel (+0,2 meter tussen 1911 en 2018), meer extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, cyclonen en droogtes, en een gemiddelde toename van de neerslag.

Op basis van de onderzoeken zijn vijf scenario’s gemaakt die elk een andere toekomst laten zien, afhankelijk van wanneer begonnen wordt met het terugdringen van broeikasgassen en in welke mate dat dan gebeurt. Politici kunnen die scenario’s gebruiken om keuzes te maken. Enkel in het allerbeste scenario zou de opwarming van de aarde nog beperkt kunnen worden tot 1,6 graad tegen 2050, en daarna met 1,4 graad op langere termijn. 

Voor het eerst zijn de gevolgen voor de planeet door het IPCC ook regionaal in kaart gebracht. Klimaatverandering manifesteert zich immers niet overal hetzelfde. Sommige gebieden worden warmer en droger, andere juist natter. Tegelijk met het rapport wordt een website gepresenteerd waar mensen naar gegevens over hun specifieke regio kunnen zoeken.

Ook gaat het rapport dit keer in op extreem weer als hittegolven en zware stormen en op de gevolgen daarvan in de vorm van natuurbranden en overstromingen. De economische en sociale gevolgen van extreem weer zijn volgens het IPCC relatief groter dan die van andere manifestaties van klimaatverandering. In het rapport wordt stilgestaan bij mogelijkheden om extreem weer te voorspellen en naar natuurlijke mechanismen die tot extreme weersomstandigheden kunnen leiden.

“Het nieuwe IPCC-rapport beschrijft nog gedetailleerder en met nog meer zekerheid dan zijn voorgangers de diagnose van de ‘dokters van de planeet’, de klimatologen”, benadrukt van Ypersele. “Het bevestigt eerdere diagnoses: de koorts wordt bevestigd, vele organen zijn aangetast en de achteruitgang van de gezondheid van de patiënt zal waarschijnlijk versnellen als hij er niet in slaagt zich van zijn koolstofverslaving te bevrijden.”

De Belgische klimatoloog hamert er dan ook op dat het rapport grondig wordt bestudeerd door de beleidsmakers. “Ze zullen erin lezen dat extreme omstandigheden, zoals die die België de afgelopen weken heeft meegemaakt, nog krachtiger zullen worden als de uitstoot van de broeikasgassen niet snel en fel verminderd wordt. Ze zullen er ook lezen dat een deel van de veranderingen jammer genoeg onvermijdelijk is geworden, en dat wij ons beter tegen deze schokken zullen moeten wapenen en tegelijkertijd onze uitstoot moeten verminderen.”

Het IPCC is in 1988 opgericht door de VN en heeft sindsdien vijf klimaatrapporten uitgebracht. Het rapport van maandag is onderdeel van een omvangrijker rapport dat volgend jaar verschijnt. In het IPCC zitten vertegenwoordigers van 195 landen die experts en wetenschappers opdracht geven om analyses uit te voeren. Aan de presentatie van het rapport ging wekenlange berichtgeving vooraf over dodelijke overstromingen, hittegolven en enorme natuurbranden in delen van Europa. Daar wordt komende november een grote internationale klimaattop gehouden in Glasgow, COP26. Die bijeenkomst wordt gezien als de belangrijkste klimaattop sinds de klimaatconferentie van Parijs in 2015