Klimaatverandering bedreigt ook eilanden en hun inwoners: verdrinkt het paradijselijke Kiribati als eerste?
Experten en de Alliantie van Kleine Eilandstaten (AOSIS) slaan alarm na het nieuwe VN-klimaatrapport waaruit blijkt dat de wereld niet kan ontsnappen aan een opwarming met 1,5 graad, en dat zelfs al over 10 jaar. Voor heel wat (ei)landen dreigt een stijgende zeespiegel hen van de kaart te vegen. "De Stille Oceaan is al jaren de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn", klinkt het. Over welke eilanden hebben we het, wat dreigt er juist en welke drama's voltrokken er zich al?
Verontrustende cijfers zijn het. Zeker voor eilanden pakweg in de Stille en Indische Oceaan. "Zelfs als we erin slagen de opwarming tot 1,5 graden Celsius te beperken, riskeren we nog altijd een stijging van de zeespiegel met een halve meter. Maar als we voorkomen dat de opwarming 2 graden Celsius bereikt, dan kunnen we op lange termijn een stijging van de zeespiegel met 3 meter verhinderen", benadrukt de Alliantie van Kleine Eilandstaten. Die Alliantie groepeert 39 landen, waaronder Cuba, Jamaica, de Malediven en Papoea-Nieuw-Guinea, die het laagst liggen ten opzichte van de zeespiegel.
We riskeren nog altijd een stijging van de zeespiegel met een halve meter
Experts zien al langer dan vandaag de Stille Oceaan als kanarie in de kolenmijn voor de klimaatcrisis. Eilandjes daar kampen al langer met catastrofale cyclonen (of wervelstromen), met een toenemend zoutgehalte in het grondwater (nefast voor de landbouw), aanhoudende droogtes en het verlies van (bewoonbare) gebieden aan de stijgende zeespiegel. En het komende decennium zal naar verwachting de frequentie en kracht van de rampen alleen maar toenemen.
Voorbeeld is East Island van Hawaï waar in oktober 2018 orkaan (categorie 5 - extreem gevaarlijk) Walaka passeerde. East Island werd grotendeels weggeveegd. Wetenschappers hadden niet meteen door dat het eiland drastisch was "gekrompen", omdat het zo afgelegen is.
Meer dan 200 monniksrobben waren een van hun veilige plekken om zich voort te planten kwijt. Maar het is niet geheel onmogelijk dat het eiland in de toekomst opnieuw "opduikt". Dat gebeurde in het verleden blijkbaar nog wel met verdwenen eilanden.
Zie hier de vóór en na foto van East Island (lees ook voort onder de foto's):
Over muren, drijvende platformen en grond opkopen
"Binnen een eeuw zouden volledige landen kunnen verdwijnen", schetst Satyenda Prasad van de VN en Fiji (in Oceanië). Concreet zouden delen van Kiribati, Vanuatu, Tuvalu en de Salomonseilanden - als eerste - onbewoonbaar worden.
Het paradijselijke Kiribati lijkt weggeplukt van een idyllische postkaart met zijn 33 koraaleilanden, ergens gelegen tussen Hawaï en Australië in het zuiden van de Stille Oceaan. Kiribati komt steevast in het nieuws op 31 december, want het is het eerste land dat Nieuwjaar viert. Maar veel redenen tot feesten is er niet altijd. In 2008 al vroeg de president internationale hulp om de inwoners te evacueren voor Kiribati helemaal verdwenen is. Hij noemde toen zijn volk "verloren". Een volk van 100.000 mensen.
Kiribati ligt naar schatting 2 meter boven de zeespiegel. In 1989 merkte de VN de dreiging op in een rapport. Tien jaar later waren twee onbewoonde eilanden, Abanuea en Tebua Tarawa, al verdwenen.
In de loop der jaren werden al preventieve maatregelen genomen, zoals het meer landinwaarts trekken van de bevolking tot het optrekken van muren. Even werd een drijvend platform, zoals aardoliebedrijven gebruiken, overwogen. Maar de hoge kostprijs - een slordige 1,7 miljard - nekte het project. Als andere oplossing kocht de regering land op Fiji. Om eerst de landbouw veilig te stellen, maar op termijn zouden daar inwoners kunnen worden ondergebracht.