De vakantie is nog niet voorbij, maar scholen hebben nu al leerkrachten tekort: ‘Dit vreet aan je’

“Mensen beseffen het misschien niet, maar als directeur moeten beginnen aan het schooljaar zonder volledige leerkrachtenploeg vreet aan je”, zegt Kirsten Verbist, directeur van de basisschool Maria Assumpta Donderberg in Neder-Over-Heembeek. Sinds februari staan er vijf vacatures open in haar school. Een halfjaar later zoekt ze nog altijd twee mensen. Ze schreef recent uit wanhoop een brief naar Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) en haar ‘baas’, Lieven Boeve, topman van Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Boeve zei vrijdagavond op Kanaal Z signalen te ontvangen dat het lerarentekort zich meer dan voordien manifesteert. “De verhalen van openstaande vacatures kwamen nog nooit zo vroeg”, zegt hij aan De Morgen. “Toen ik in 2014 begon met deze job, zeiden directeurs mij dat in januari, toen ze door de vervangingen zaten. De laatste jaren was dat vlak voor het begin van het schooljaar.” Dit jaar kreeg Boeve de eerste mails in juli, vlak voor de directeurs zelf op vakantie gingen. Ook Raymonda Verdyck van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) ziet dezelfde trend.

Met pensioen

Het lerarentekort werd voorspeld. Veel leerkrachten gingen met pensioen en het aantal leerlingen nam toe. Dat vertaalt zich in de cijfers van de VDAB. Het aantal vacatures voor leerkrachten steeg doorheen de jaren. In 2013 werden 3.137 leerkrachten kleuter- of lager onderwijs gezocht en 4.956 leerkrachten in het secundair onderwijs. Dat steeg in 2019 naar respectievelijk 4.846 en 11.881. Voor 2020 daalde dat aantal dan weer lichtjes.

Opvallend is dat meer van die vacatures open lijken te blijven staan. Dit jaar was dat na de maand juli voor 628 vacatures in het kleuter- en lager onderwijs zo, in het secundair onderwijs bij 1.274. Dat is het hoogste aantal voor de maand juli sinds 2014, het eerste jaar dat de VDAB er cijfers over bijhield: toen was dat respectievelijk 167 en 261, bijna vier en vijf keer minder.

“Het zorgt ervoor dat directeurs soms niet genoeg mensen vinden”, zegt Boeve. “Maar ook dat ze iedereen moeten aannemen die zich aanbiedt, zonder te kunnen nagaan of de persoon bij de school past of voldoet. We hebben het vaak over de kwaliteit van ons onderwijs. Die begint bij de leerkracht.”

Toch zit het beleid niet stil. De lerarenopleidingen werden hervormd in de hoop meer en betere leerkrachten aan te trekken. Om te voorkomen dat startende leerkrachten met de job stoppen – leerkrachten behouden blijft een groot struikelblok – worden ze beter begeleid. Weyts nam verschillende initiatieven. Zo zorgde de onderwijsminister ervoor dat zij-instromers – die van buiten het onderwijs komen – voor knelpuntvakken meer anciënniteit kunnen meenemen en hoopt hij via een snellere vaste benoeming meer mensen voor de job van leerkracht warm te maken.

Fundamenteler

“We moeten het toch fundamenteler aanpakken”, zegt Boeve. Hij stelt voor op alle onderwijsniveaus masters te rekruteren, ook in het basisonderwijs waar nu vooral mensen met een bachelordiploma werken. De weinige masters in het basisonderwijs krijgen nu geen loon in lijn met hun diploma. Omdat ze elders meer kunnen verdienen, vertrekken ze vaak na enkele jaren. “We rekruteren nu uit een te kleine groep mensen”, zegt Boeve. “Bovendien kan het een deel van de oplossing zijn voor het kwaliteitsprobleem.”

“Masters in het basisonderwijs is zeker een goed idee”, zegt Charlotte Struyve (VIVES Hogeschool/KU Leuven), die mee een studie maakte over het onderwerp. “Elk onderzoek toont dat leerkrachtenteams gebaat zijn bij meer verschillende profielen, elk met hun eigen expertise. Dat kan door meer masters aan te trekken. Maar het is niet zo dat iemand met een masterdiploma sowieso een betere leerkracht is. Wel kan deze persoon competenties meebrengen die andere leerkrachten misschien niet hebben. In Portugal kunnen masters zich bijvoorbeeld specialiseren in evaluatie, special needs, onderwijstechnologie... De masters kunnen van de bachelors leren, bijvoorbeeld op vlak van didactiek.”

Kostenplaatje

Het grote probleem van dit idee is evenwel het kostenplaatje. Het katholiek onderwijs berekende dat elke master voor de klas een meerkost van 9.750 euro per jaar betekent. “Maar ik zie dat Weyts extra geld vond, bijvoorbeeld voor een nieuwe CAO”, zegt Boeve. “Er zijn dus middelen. Dan vraag ik me af: wat is de prioriteit?”

Verbist kan zich vinden in Boeves idee. “Ook ik verloor al leerkrachten met een master door het loon.” Intussen hoopt ze dat alle nieuwe leerkrachten die nu toezegden bij hun engagement blijven en op het laatste moment niet voor een job dichter bij huis kiezen. Het zorgt voor stress in de vakantie. 

“Echt vakantie is het niet”, zegt Verbist. “Ik heb aan mijn man gezegd: ik móét een week weg, naar het buitenland. Daarom heb ik die mail gestuurd, in colère. Van de veertien collega’s in mijn schoolbestuur gaven er vorig jaar vier hun ontslag en worstelden er twee met een burn-out. Onze drijfveer blijft de fierheid van ons beroep. Maar als het zo doorgaat, dreigt er straks niet alleen een lerarentekort, maar ook een directeurstekort.”