‘Ik blijf de keuze voor de kernuitstap onbegrijpelijk vinden’

Na acht jaar hebben de wetenschappers van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), de toonaangevende klimaatwerkgroep van de Verenigde Naties, deze week een nieuw rapport voorgesteld. In dit rapport vatten ze de recentste wetenschappelijke kennis over de opwarming van het klimaat samen. Het is geen prettige vakantielectuur. De planeet warmt razendsnel op. Zonder forse verlaging van de uitstoot van broeikasgassen in de komende decennia wordt het onmogelijk om de klimaatopwarming tijdig te stoppen.

Heeft u het nieuwe IPCC-rapport al gelezen? 

“Ja, toch de samenvatting van 44 pagina’s. (lacht) De volledige versie van 1.500 pagina’s, dat is voer voor de experts.”

Wat valt u het meest op? 

“Ik denk dat iedereen intussen wel beseft dat het niet goed met het klimaat gaat. Dit nieuwe rapport drukt ons nog eens met de neus op de feiten. We zullen dus werk moeten maken van een ambitieus klimaatbeleid, op alle niveaus: in Vlaanderen, België, Europa en de wereld. Het is nu tijd voor actie.”

Volgens de Verenigde Naties is het “code rood voor de mensheid”. 

“Ik denk niet dat zo’n apocalyptische taal ons veel vooruithelpt. Het klopt: de vooruitzichten zijn zorgwekkend, maar ik ben en blijf ervan overtuigd dat we het klimaatprobleem nog altijd kunnen oplossen. Net als iedereen wil ik aan mijn dochter, en later haar kinderen, een planeet doorgeven waar het goed is om te leven. Op het einde van de rit is dat waar je het om doet. Als je sterft, dat je achterkleinkinderen bijvoorbeeld zeggen: wel, die nieuwe bossen, die zijn er dankzij onze oma.” (lacht)

Zal Vlaanderen nu ook, eindelijk, in actie schieten? 

“Ik focus op twee zaken. Eén: onze uitstoot verlagen. Je kan het niet ontkennen: daar staan we eigenlijk nergens. Sinds 2005 is onze uitstoot met 5 procent gedaald. Dat is uiteraard te weinig. Een regio als Vlaanderen kan het klimaat niet alleen redden, dat zal zeker ook van grootmachten zoals China, de Verenigde Staten en India afhangen, maar we moeten wel ons deel proberen te doen. Twee: we moeten ons snel beter beschermen tegen de gevolgen van de klimaatopwarming. In wetenschapstaal: adaptatie.”

Ook de huidige Vlaamse regering doet weinig of niets om de uitstoot te verlagen. 

“Sorry, maar dat klopt niet. We hebben een nieuw klimaatplan dat momenteel mikt op een verlaging van de uitstoot met 35 procent tegen 2030. Stookolieketels worden uitgefaseerd, we zetten in op waterstof als groene brandstof, er komt een aangescherpt klimaatpact met de industrie, we investeren in warmtenetten, noem maar op. We zijn stappen aan het zetten.”

Europa eist sinds kort dat ons land 47 procent minder uitstoot tegen 2030.

“Ik coördineer het klimaatbeleid, maar ik heb niet alle bevoegdheden in handen. Energie en Omgeving wel, maar Mobiliteit zit bijvoorbeeld bij mijn collega Lydia Peeters en Landbouw bij Hilde Crevits. Ik heb daarom alle Vlaamse ministers gevraagd in de zomervakantie voorstellen klaar te maken over hoe ze op hun domein nog een stap verder willen en kunnen gaan. Want dat is wel de bedoeling.”

Tot min 47 procent? 

“Zoals ik al vaker heb verteld: voor mij zijn deze percentages geen fetisj. We doen wat we kunnen, zo snel als we kunnen. Het heeft geen zin om vandaag, anno 2021, beloftes te maken die je binnen tien jaar toch niet kan nakomen. Dat is grootspraak. Ik hecht meer belang aan een jaarlijkse evaluatie: wat lukt en wat niet, en moeten we dan iets anders proberen?”

Waar alle experts het over eens zijn: als Vlaanderen vooruitgang wil boeken, moeten er politieke taboes zoals een renovatieplicht voor woningen na aankoop of de invoering van een kilometerheffing sneuvelen. 

“Ik kan hier vandaag niet op vooruitlopen. (denkt na) Ik heb onlangs dat bekende interview van mijn voorganger Bruno Tobback (Vooruit) uit 2007 nog eens herlezen. Het interview waarin hij zegt: ‘Ik weet hoe ik het klimaat kan redden, maar ik weet niet hoe ik dan herverkozen raak.’ Wat Bruno bedoelde, was dat hij gewoon geen maatregelen zag die voldoende draagvlak hadden bij de bevolking. Op dat punt zitten we nog altijd klem.”

Versta: klimaatbeleid is te duur?

“We kunnen er niet buiten dat het enorm veel geld zal kosten. Er komt al veel op deze generatie af. De vergrijzing, nu klimaatopwarming. Het is wel wat. Als politicus moet je dat inzien en niet dogmatisch denken, zoals onze groene vrienden. Ook de huidige en volgende generatie moeten erop vooruitgaan. We gaan niet allemaal samen rond een theelichtje zitten. Tijdens de klimaattop in Glasgow dit najaar wil ik een debat voeren over de manier waarop we onze groene plannen gaan betalen. We moeten daarbij out of the box denken. Want Europa verwacht van alle lidstaten een ambitieus klimaatbeleid én een begroting op orde – ik ook – maar dat beleid zal wel miljarden euro’s vergen. Gaat Europa toestaan om deze investeringen uit de begroting te houden?”

Niets doen zal ons veel meer kosten, zo leren ons de droogtes van de afgelopen jaren en de overstromingen in Luik. 

“Dat klopt. Die overstromingen, ook in mijn thuisprovincie Limburg, hebben het probleem erg dichtbij gebracht. Bij mijn vader thuis was de kelder nat. Daarom ook hamer ik op adaptatie: we moeten onszelf beter tegen extreem weer beschermen. Ik ben daar al mee bezig. Halfweg vorig jaar heb ik een Blue Deal gelanceerd, een project van bijna 500 miljoen euro om in Vlaanderen opnieuw plaats te maken voor water door bijvoorbeeld meanders van rivieren te herstellen. De voorbije vijftig jaar is 75 procent van onze ‘natte natuur’ verdwenen, plekken waar het water bij onweersbuien weg kan. Het belang van de Blue Deal is immens.”

Juist, want ook Vlaanderen is niet klaar voor felle regenbuien. 

“Ja en nee. De overstromingen van vorige maand hebben getoond dat we kwetsbaar zijn. Tegelijk hebben we erger voorkomen. In Vlaanderen kunnen we heel nauwkeurig voorspellen waar precies overstromingen dreigen. Drie dagen voor de watersnood in Luik heb ik daarom, zonder hier in de media ruchtbaarheid aan te geven, alarm geslagen en alles in het werk laten stellen om ellende te voorkomen. Alle pompen zijn nog eens gecontroleerd, de wachtbekkens hebben we laten legen. Dit heeft ons zeker geholpen eens de hemelsluizen opengingen.”

De betonstop, pardon ‘bouwshift’, is de enige echte oplossing, maar deze lijkt onbetaalbaar. 

“Ik heb voor de zomervakantie een taskforce samengesteld die voor eens en altijd duidelijk moet maken hoeveel de bouwshift ons zal kosten. De voorbije jaren was het eerst 6 miljard euro, dan 8 miljard, dan 10 en 12. Zo kom je nergens. Ik verwacht hun conclusies in het najaar.”

Volgens weervrouw en klimaatspecialist Jill Peeters kunnen we vlees, kip en zuivel voortaan beter als delicatessen aanzien.

“Ik denk niet dat de overheid zich moet bemoeien met wat Freddy en Gerda ’s avonds op hun bord leggen. Dat werkt niet. De overheid kan haar bevolking wel informeren over wat ze zelf voor het klimaat kunnen doen. Ik voed mijn dochter vegetarisch op. Sinds haar geboorte heeft Rozanne nagenoeg geen vlees gegeten – lukt perfect. Ook zelf eet ik weinig vlees, dat is gegroeid vanuit zorgen om dierenwelzijn en het milieu, maar ik zal dit nooit aan andere mensen opleggen.”

Straks moet u ook beslissen over de vergunningen voor vier nieuwe gascentrales in Vlaanderen. Centrales die de kernuitstap in 2025 mogelijk moeten maken.

“Ik blijf de keuze voor de kernuitstap onbegrijpelijk vinden. Zoals het IPCC-rapport aantoont: we kunnen het ons niet veroorloven om een duurzame energiebron, want dat is kernenergie, uit te sluiten en door vervuilende gascentrales te vervangen. Vanuit klimaatoogpunt is de beslissing van de federale regering totaal fout.”

De vergunningen komen er dus niet. 

“Ik ben een jurist en weet hoe belangrijk het is dat regels gerespecteerd worden. Ik zal me aan de vergunningsregels houden. Al wil ik toch even aanstippen dat het niet eenvoudig zal zijn, zeker niet wat betreft de uitstoot van stikstof, waar we nog dit jaar nieuwe regels rond moeten maken. Als je kijkt: één megastal stoot jaarlijks 5.000 kilo stikstof uit, één gascentrale makkelijk 100.000 kilo. Ik kan het toch niet maken om straks tegen een boer te zeggen: sorry, je stal kan er niet meer bij, we zitten aan het stikstofplafond, om tegelijk een gascentrale te vergunnen die twintig keer meer vervuilt?”

Voor federaal energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) weegt de extra uitstoot van nieuwe gascentrales niet op tegen het extra radioactief afval uit kerncentrales.

“Dat snap ik niet. We bergen vandaag toch ook al kernafval op een veilige manier? De nood om onze uitstoot te verlagen lijkt me acuter.”

Als u zo begaan bent met het klimaat, waarom weigert u dan zo vaak vergunningen voor windmolens?

“Ah, het verhaaltje dat ik de bouw van windmolens bewust tegenwerk. Dat is niet correct. Ja, soms weiger ik een vergunning, maar daar heb ik altijd gegronde redenen voor. Wie de statistieken erbij neemt, merkt: het voorbije anderhalf jaar zijn in Vlaanderen voor 400 megawatt aan windmolens vergund. Dat is meer dan het dubbele van mijn doelstelling in het klimaatplan. Dat zijn de feiten. Het beeld, opgehangen door de groenen, dat minister Demir totaal niet bezig is met het klimaat, het stoort me. Het stoort me écht, ik ben het beu. Het is niet omdat ik niet meega in hun dogmatisch verhaal van een collectieve verarming, dat ik mijn job niet doe.”

U voelt zich intussen goed als minister? Toen u de bevoegdheden Energie en Omgeving kreeg toegewezen door Bart De Wever, was u in shock. 

“De avond van het congres (dat besliste over regeringsdeelname, JVH) kreeg ik plots een berichtje van mijn broer, een ingenieur: ‘Oh energie en omgeving voor jou, superinteressant!’ Hij had dat op een nieuwssite gelezen. Ik wist van niks en vroeg aan Theo Francken, die naast me zat: ‘Theo, wat is dit?!’ Ook hij was verbaasd. Maar het bleek echt te kloppen. Ik heb zelfs gehuild.(lacht) Het was gewoon mijn ding niet. Toen ik voor het congres het regeerakkoord doorbladerde, had ik die thema’s nog overgeslagen: ‘boooring!’ .(lacht) Maar ik heb snel de knop omgedraaid en vandaag zeg ik u: ik zit hier graag. Mijn werk is technisch maar levensbelangrijk.”

U vindt dat u een verschil maakt? 

“Toch wel, ja. Weet je: elke zondag ga ik op bezoek bij mijn familie. En elke zondag neemt mijn vader dan een klein boekje uit de zak van zijn hemd en vraagt hij mij: ‘Zuhal, wat heb je deze week voor de mensen gedaan?’ In het begin vond ik dat een bizarre vraag: ‘Maar zo werkt politiek niet, papa, zo snel gaat het niet.’ Nu ben ik het gewoon dat hij mij elke zondag ondervraagt.”

Wat wil hij dan weten? 

“Toen ik nog federaal staatssecretaris voor Gelijke Kansen was, had hij bijvoorbeeld vragen over de transgenderwet. Dat begrepen hij en zijn maten op café toch niet helemaal. Waarop ik hem die wet uitlegde: ‘Mensen moeten kunnen zijn hoe ze zich zelf voelen’, en hij ging dan mijn uitleg doorvertellen op café aan de Moussa en de Mohammed. (lacht) Nu puft hij soms: ‘Zuhal, je komt zo vaak in het nieuws, ik kan niet meer volgen!’ Hij heeft al veel boekjes volgeschreven.”

Volgens ’t Pallieterke bent u de N-VA-sterkhouder in de Vlaamse regering. 

(Gespeeld verbaasd) “Journalisten van De Morgen lezen ’t Pallieterke? Ha, betrapt!”

Dat moet uw ego toch strelen? 

“Van mijn vader moet ik elke dag in de spiegel kijken, om ervoor te zorgen dat ik met beide benen op de grond blijf en geen gekke dingen uithaal. Ik doe dat en het lukt, zonder probleem.”