Beslissing van VS-president Biden over terugtrekking uit Afghanistan loopt fout: had hij goede redenen om te vertrekken?

Voor alle duidelijkheid: het was president Donald Trump die vorig jaar in een akkoord met de taliban beloofde om de Amerikaanse troepen snel terug te trekken. Het was echter diens Democratische opvolger Joe Biden die begin dit jaar het bevel gaf om die terugtrekking eind augustus rond te hebben. Hij draagt dus de verantwoordelijkheid. De legertop zelf was geen vragende partij: de westerse troepen namen al enkele jaren geen deel meer aan de strijd tegen de taliban en trainden er vooral het Afghaanse leger, wat minder risico's inhield terwijl de VS er toch een vinger in de pap hadden. 

Biden verraste met zijn snelle aftocht de andere NAVO-landen die van de weeromstuit ook hun troepen versneld terugtrokken, maar blijkbaar ook het Afghaanse leger dat gedemoraliseerd raakte. De voorbije 20 jaar heeft de VS nochtans zo'n 1.000 miljard dollar uitgegeven aan Afghanistan en de uitbouw van een modern uitgerust Afghaans leger van meer dan 300.000 militairen. Volgens Biden zijn de doelstellingen van de inval in 2001 bereikt: de uitschakeling van Osama bin Laden en de top van Al Qaeda en voorkomen dat Afghanistan opnieuw een basis voor internationaal terrorisme zou worden. De taliban zouden de VS, Rusland en China beloofd hebben om Al Qaeda of IS niet meer toe te laten, maar wat dat waard is, moet nog blijken. Hoe dan ook vindt Biden het tijd dat de Afghaanse troepen zelf voor hun land gaan vechten. (Lees verder onder de foto).

Binnenlands wou Biden zich -net als Trump eerder- opwerpen als de president die de "eindeloze oorlogen in het Midden-Oosten" ging beëindigen. Dat past ook in een strategische shift van Amerika richting Verre Oosten, meer bepaald in de invloedsstrijd met China. Vredeshandhaving en "nation building" in probleemlanden moeten nu opnieuw plaats maken voor concurrentie tussen de grootmachten -net zoals in de Koude Oorlog- en dus zijn dure achterhoedegevechten in Afghanistan of Irak een verspilling van energie en middelen. Die stelling is natuurlijk niet meer geldig als Afghanistan opnieuw een voedingsbodem voor een nieuw 9/11 zou worden.

Nu zal de snelle opmars van de taliban Biden ook wel verrast hebben en beseft hij dat de ineenstorting van Afghanistan een schaduw over zijn presidentschap kan werpen.

Concreet zou met een overwinning van de taliban alles weggegooid worden waar 20 jaar lang voor gevochten is, door de VS, door de bondgenoten en door veel Afghanen zelf. De opbouw van een natie, een poging tot (zij het erg corrupte) democratie, de notie van mensenrechten (alhoewel vooral in theorie) en de rechten van de vrouw dreigen zo een illusie te worden, al is dat nog altijd beter dan een middeleeuws emiraat waar de taliban van dromen. (Lees verder onder de foto).

Er kan gevreesd worden dat Kaboel het toneel wordt van dezelfde taferelen als bij de chaotische evacuatie van Phnom Penh in Cambodja en Saigon in Zuid-Vietnam begin 1975.  Niet enkel zou dat een smet werpen op het internationale blazoen van de VS, maar bovendien zou dat ook bij veel andere bondgenoten twijfels zaaien over de betrouwbaarheid van Amerika. Want wie verzekert Zuid-Korea dat de VS in de toekomst niet zal plooien voor nucleaire chantage vanuit het stalinistische Noord-Korea? Of nog anders: zal de VS onder deze en volgende presidenten ook Europa blijven beschermen zoals de voorbije decennia via de NAVO?

Het grote slachtoffer van dat alles is de Afghaanse bevolking zelf. Al diegenen die zich 20 jaar lang hebben ingezet om onderwijs, gezondheidszorg, burger- en vrouwenrechten te helpen uitbouwen (ook al lukte dat slechts moeizaam) en daarbij grote risico's hebben gelopen, zijn bedreigd. Generaties vrouwen riskeren om opnieuw alle uitzicht op een echt leven te verliezen en opgesloten te worden in hun keuken of hun boerka. Onderwijs wordt mogelijk opnieuw beperkt tot herhalen van koranverzen. (Lees verder onder de foto).

De voorbije decennia hebben miljoenen Afghanen al elders een toekomst gezocht en die stroom kan enkel nog aanzwellen als de taliban opnieuw de lakens zouden uitdelen. Het hierboven vermelde precedent over Saigon doet ook denken aan de talrijke bootvluchtelingen uit Zuid-Vietnam in de jaren 70 en 80. Als Kaboel op dezelfde wijze valt, zullen wellicht binnenkort veel Afghaanse vluchtelingen ronddobberen op bootjes in de Middellandse Zee op zoek naar een beter leven. 

Rusland en China zullen mogelijk enige binnenpret voelen bij het mislukken van de westerse inmenging in Afghanistan. De huidige chaos staat in contrast met de vrij ordelijke terugtrekking van Sovjettroepen in 1988 en 1989. Tegen de verwachtingen in bleef het post-communistische regime van Najibullah dat Moskou toen achterliet, nog vier jaar overeind alvorens in 1992 alsnog in chaos onder te gaan.

Toch zijn ook Moskou en Peking ongerust,  want ironisch genoeg heeft de NAVO al die tijd krachten in Afghanistan onder de duim gehouden die ook Rusland, China en zelfs buurland Iran flink wat parten kunnen spelen. (Lees verder onder de foto).

Onlangs gaf Moskou aan dat IS-terroristen nu al Afghanistan binnenglippen. Dat leidt tot onrust in de Centraal-Aziatische republieken Oezbekistan en Tadzjikistan, voormalige Sovjetrepublieken en bondgenoten van Moskou, waarvan de regimes beducht zijn voor lokale  moslimterroristen die geestesverwanten zijn van de taliban. Russische troepen hebben onlangs met die twee landen militaire oefeningen gehouden aan de grenzen met Afghanistan en Moskou herinnert zich de bloedige strijd met Tsjetsjenië en anderen in de Kaukasus en de lange burgeroorlog met moslimrebellen in Tadzjikistan in de jaren 90. (Lees verder onder de foto).

China heeft een -zij het smalle- grens met Afghanistan, maar in de rangen van de taliban zijn ook leden van de ETIM opgemerkt, een islamitische terreurgroep die opkomt voor de onafhankelijkheid van Oost-Turkestan (Xinjiang), de regio waar de Oeigoerse minderheid onder zware repressie lijdt. Die ETIM en verwante organisaties hebben eerder beperkt aanslagen uitgevoerd in China tot zelfs een op het Tiananmenplein toe. Peking is echter vooral beducht voor het stijgend aantal aanslagen tegen Chinezen in Pakistan, langs waar China een economische corridor naar de Indische Oceaan wil uitbouwen. 

Ook Iran kijkt met argusogen naar de fundamentalistisch soennitische taliban die eerder al de sjiitische Hazara-minderheid in Afghanistan en zelfs Iraanse diplomaten mishandeld hebben. Ten slotte staat ook buurland en kernmacht Pakistan - dat verdacht wordt van steun aan de Afghaanse taliban - altijd onder druk van een eigen versie van de taliban en andere moslimextremisten. De vraag is dan: als de NAVO en de VS niet langer moslimterreur willen bestrijden in Afghanistan, wie het dan wel gaat doen?