CHECK: Feit en fictie over de brandende autobandenkerkhoven in Koeweit

Zowel de milieuactivisten van Extinction Rebellion als Vlaams Belang-politicus Filip Dewinter deelden de voorbije dagen op Twitter dezelfde korte video van 13 seconden. Daarop is te zien hoe een enorme zwarte rookpluim opstijgt boven een opslagplaats van brandende autobanden. 

Volgens Extinction Rebellion ging het om de grootste stortplaats van autobanden ter wereld in Koeweit, die momenteel in brand zou staan. Volgens Dewinter was die brand zelfs opzettelijk aangestoken om van de banden af te geraken.

Dat het om beelden uit Koeweit gaat, klopt. Maar het filmpje is niet echt een video: het gaat om enkele foto's van een brand waarop via fototrucage de rookpluimen "geanimeerd" zijn. En belangrijker: de foto's zijn al oud. Ze dateren van 29 april 2021 en werden genomen door het Chinese persagentschap Xinhua. 

(Lees verder onder de foto)

Tegelijkertijd circuleert op sociale media nog een tweede video, opgenomen middenin een zee van autobanden, waarop in de verte eveneens een grote brand met zwarte rookontwikkeling te zien is. 

Enkele media publiceren deze beelden, zoals Yahoo News, het Franse tijdschrift Paris-Match, en het Britse boulevardblad The Sun, dat op 4 augustus titelde: "Grootste autobandenkerkhof ter wereld staat in brand, met giftige zwarte rook zichtbaar vanuit DE RUIMTE". 

The Sun en Paris-Match voegden in hun artikels ook een locatie toe aan het verhaal: het zou gaan om het autobandenkerkhof van Al Sulabiya in de omgeving van de stad Al Jahra, op zo'n 30 kilometer ten westen van de Koeweitse hoofdstad.

De brand zou zelfs te zien zijn op de satellietfoto's van Google Earth, klinkt het in de artikels. Maar de luchtfoto van Google die dat zou bewijzen, is niet recent: ze dateert al van 12 januari 2021. Precies die dag brak er inderdaad een brand uit op de bandenstortplaats van Al Sulabiya, die dezelfde dag nog geblust werd. Daarover verschenen berichten in de lokale pers. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Op recente satellietbeelden, genomen door de Sentinel-2 van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA), is geen rookpluim te zien. Maar er is iets vreemds aan de hand: ook het gros van de gestockeerde autobanden in Al Sulabiya is verdwenen.

Wat is er precies aan de hand?

Koeweit beschikt over verschillende stortplaatsen waar doorheen de jaren naar schatting 52 miljoen autobanden opgestapeld zijn. Die versleten rubberbanden zijn zowel afkomstig uit het land zelf als uit buurlanden. Branden komen op die stortplaatsen regelmatig voor: soms per ongeluk, maar meestal aangestoken door brandstichters. Zelfs in het hete woestijnklimaat van Koeweit ontbranden autobanden niet zomaar spontaan.

In mei 2021 maakte lokale inwoner Ahmed Alqallaf met een dronecamera nog onderstaande beelden van het autobandenkerkhof van Al Sulabiya.

De problematiek van de Koeweitse autobandenkerkhoven kwam voor het eerst onder internationale aandacht in 2012. Op 17 april van dat jaar brak een enorme brand uit in de opslagplaats van Al Sulabiya. De rookpluimen waren toen te zien vanuit de ruimte, zoals bleek uit een foto gepubliceerd door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

Ook het voorbije jaar braken er nog geregeld branden uit. In januari en in april 2021, zoals hierboven al te zien was, maar ook in oktober 2020, toen naar schatting 25.000 m² of één miljoen autobanden in rook opgingen bij een brand op de stortplaats van Al Sulabiya. 

Sinds 2019 ligt de bevoegdheid over het autobandenkerkhof van Al Sulabiya bij het Koeweitse milieuministerie of Environmental Protection Agency (EPA). Al maandenlang is de organisatie bezig met een grote operatie om de integrale site leeg te maken en de autobanden te verplaatsen naar Salmi, een nieuwe locatie in het zuiden van Koeweit, nabij de grens met Saoedi-Arabië. Die verhuisoperatie wordt regelmatig in beeld gebracht via filmpjes op sociale media. In een video die de EPA in april 2021 op Twitter plaatste, is te zien hoe de stortplaats in Al Sulabiya leeggehaald wordt. Vrachtwagens worden volgeladen met autobanden en rijden af en aan.

(Lees verder onder het filmpje over de verhuisoperatie.)

De bedoeling van de verhuisoperatie is enerzijds om de banden beter te stockeren en te recycleren in gespecialiseerde fabrieken, en anderzijds om de vrijgekomen landoppervlakte over te dragen aan lokale huisvestingsautoriteiten. 

In Al Sulabiya wordt op de locatie van het bandenstort binnenkort een nieuwe woonwijk gebouwd. Nabij de nieuwe opslagplaats in Salmi heeft de Koeweitse regering dan weer geïnvesteerd in de bouw van verschillende nieuwe fabrieken voor het versnijden, versnipperen, recycleren of exporteren van de autobanden, zo berichtten Turkse media. 

Ook op satellietbeelden is het verplaatsen van de autobanden van Al Sulabiya naar Salmi goed te volgen. Van de ooit omvangrijke stortplaats in Al Sulabiya schiet op luchtfoto's genomen eerder deze maand niet zo veel meer over. Onderstaande timelapse-video toont de evolutie van het gebied tussen 2019 en 2021.

Het omgekeerde beeld is dan weer zichtbaar op een timelapse-video van de nieuwe site in Salmi. Daar groeit de verzameling autobanden gestaag aan.

Hoe ziet de toekomst van de autobandenkerkhoven van Koeweit eruit? Op recente satellietbeelden is te zien hoe wanordelijke stapels autobanden op de nieuwe stockeringsplaats in Salmi momenteel enkele honderden meters verder ordelijker worden opgestapeld in een rastervormig patroon. 

Wanneer in de toekomst een nieuwe brand uitbreekt, moet dat brandbestrijding vergemakkelijken en beletten dat grote hoeveelheden in rook opgaan.

Recente reportages over de autobandenkerkhoven van Koeweit tonen van dichterbij hoe de nieuwe opslagplaatsen in Salmi eruit zien.

De nieuwe manier van het stockeren van de banden blijkt noodzakelijk, want in het recente verleden is ook de locatie in Salmi niet gespaard gebleven van brand. Op onderstaande satellietfoto van 29 april is een grote rookpluim te zien. Het gaat daar om de brand uit de beelden die Filip Dewinter en Extinction Rebellion deze maand online plaatsten.

De Koeweitse brandweer plaatste een dag later op Twitter een filmpje online over hoe deze brand in Salmi geblust werd.

Staat er momenteel een autobandenkerkhof in brand in Koeweit? En is dat de manier waarop men daar van oude rubberbanden wil afgeraken? Niets wijst daarop. Op geen enkele recente satellietfoto is er een brand te zien. De recentste brand dateert van 29 april 2021.

Wel klopt het dat Koeweit al lang worstelt met de enorme bergen autobanden die er decennialang zijn gedumpt. Ook klopt het dat op die autobandenkerkhoven regelmatig branden uitbreken. Die worden echter telkens snel geblust door de Koeweitse brandweer - blusacties die veel aandacht krijgen van de lokale pers en op sociale media. De branden zijn dus geen opzettelijke manier om de gedumpte banden te laten verdwijnen.

De virale beelden van spectaculaire branden die momenteel circuleren op sociale media zijn al maanden oud. Ook de locatie klopt niet altijd. Het beroemde autobandenkerkhof van Al Sulabiya, ooit het grootste ter wereld, is de voorbije maanden bijna volledig leeggehaald. De banden zijn verplaatst naar een nieuwe opslagplaats in het zuiden van het land. Daar worden de autobanden momenteel op een veiligere manier gestockeerd, met de intentie om ze de komende jaren te recycleren.