Haïti getroffen door alweer een ramp: te midden van politieke crisis slaat aardbeving toe

Zaterdagochtend om 8.29 uur lokale tijd rolde een schokgolf door Haïti. De beving met een kracht van 7.2 op de schaal van Richter was voelbaar tot in de Dominicaanse Republiek, Haïti’s oosterbuur op het eiland Hispaniola, en in de nabijgelegen eilanden Cuba en Jamaica. De inwoners van Port-au-Prince vluchtten hun huizen uit – het zou toch niet weer? In de hoofdstad zijn de littekens nog zichtbaar van januari 2010, toen een aardbeving ruim 200.000 mensen bedolf onder brokstukken.

Deze keer ontlaadde de Enriquillo-Plantain Garden-breuklijn onder het eiland zijn spanning op een voor Port-au-Prince veilige 125 kilometer afstand. Maar in het zuidwesten lieten de twee op elkaar schurende aardplaten steden en dorpen op hun grondvesten trillen. Vooral de kustplaatsen Les Cayes en Jeremie, elk met ruim honderdduizend inwoners, werden hard geraakt. Huizen, kerken, ziekenhuizen en hotels stortten in. Een dag later geven de eerste cijfers een voorlopige indicatie: zeker zevenhonderd doden, duizenden gewonden en honderden vermisten.

Zes kinderlijkjes op een rij. Twee liggen gehuld in witte lakens op kartonnen dozen, de anderen liggen op gruis, bloed plakt aan hun gezichten en kleurt een wit jurkje rood. Om de lichamen heen zijn de voeten in slippers van omstanders zichtbaar. De foto komt zaterdag binnen via WhatsApp. “Zo is de situatie”, schrijft de taxichauffeur die ons een maand geleden nog rondreed in de wijk van de vermoorde president Jovenel Moïse.

Interim-premier Ariel Henry kondigde meteen een noodtoestand van een maand af. De ramp is de zoveelste uitdaging op zijn overvolle bureau. Hij trad pas vier weken geleden aan, kort na de nog steeds in mysterie gehulde moord op de president. Volgens de politie zou die het slachtoffer zijn geworden van een complot om een in Florida wonende Haïtiaanse emigrant te lanceren als nieuwe president. Op straat is de theorie gangbaar dat hij te veel binnenlandse vijanden had gemaakt. Hij zou zich, zo suggereerde zijn vrouw die ternauwernood de aanslag overleefde, de woede op de hals hebben gehaald van Haïti’s kleine maar machtige economische elite.

“Ik roep op tot solidariteit onder alle Haïtianen”, twitterde premier Henry zaterdag. “Eendracht maakt macht.” Die wapenspreuk ging ruim twee eeuwen geleden op toen generaal Toussant Louverture de slaafgemaakte Haïtianen naar de overwinning leidde op de Franse kolonisator. Sindsdien is eenheid een schaars goed in het armste land van de Amerika’s, net als voedsel, onderwijs en zorg. Haïti’s rijkdom concentreert zich in minder dan tien welvarende families. Hun ommuurde villa’s in de heuvels ten zuiden van Port-au-Prince kijken uit op het Haïti van de massa, waar twee op de drie mensen in armoede leven.

Middelen ontbreken

Econoom Enomy Germain, verbonden aan de economie-opleiding CTPEA in Port-au-Prince, trilde zaterdagochtend zijn bed uit. “Nee”, reageert hij telefonisch op de vraag of Haïti’s zwakke overheid deze ramp het hoofd kan bieden. “De middelen ontbreken. De staat kan niet eens zijn ambtenaren op tijd betalen.” De economie van het straatarme land kromp in coronajaar 2020 met meerdere procenten. Dit jaar belooft weinig verbetering, de politieke crisis na de moord op Moïse wakkerde de inflatie verder aan.

De interim-premier vloog zaterdag over het rampgebied en twitterde luchtfoto’s van de verwoesting: een weg verdween onder een aardverschuiving, een kerk verloor haar toren. Het zijn bescheiden plaatjes naast de beelden op sociale media waarin mensen ontredderd hun weg zoeken tussen stofwolken en hopen beton en staal. De onderbezette ziekenhuizen in het zuiden konden de toestroom van gewonden niet aan, stelde Henry.

Het zal nog dagen duren voordat de werkelijke omvang van de verwoesting duidelijk wordt. Kapotgescheurde wegen maken het gebied moeilijk toegankelijk. Wederopbouw, of een Haïtiaanse variant daarvan, gaat jaren kosten, zo leert de ervaring. Het zuidwesten ontsnapte elf jaar geleden weliswaar aan de aardbeving, maar werd vijf jaar geleden getroffen door de krachtige orkaan Matthew. Niet ver van kuststad Les Cayes liep tot 2016 een prachtige geasfalteerde weg langs de Caribische zee. De weg eindigt sindsdien in het niets.

Buitenlandse hulpacties

Haïti heeft ‘gestructureerde hulp’ nodig, zei premier Henry, die eerst de schade wilde inventariseren alvorens een beroep te doen op het buitenland. Desondanks kondigde de Amerikaanse president Joe Biden onmiddellijk aan dat overheidsinstantie USAID een Amerikaanse hulpactie zal coördineren. Ook andere landen in de regio, onder andere Argentinië en Chili, boden humanitaire hulp aan.

Hoewel broodnodig is de vraag hoe een internationale hulpactie er deze keer moet uitzien. Na 2010 gaf de wereld zo’n 11 miljard euro uit aan Haïti, maar het geld verdween grotendeels in een chaotisch circus van duizenden kleine en grote westerse organisaties. De internationale inspanningen lieten niets van blijvende waarde achter. “De coördinatie moet in handen zijn van de staat”, zegt econoom Germain. Internationale donoren ontweken in 2010 de overheid uit vrees voor corruptie. “Private organisaties kregen geld, maar deden niets voor het land.”

Tot zaterdagochtend was Haïti nog aan het opkrabbelen van de moord op zijn president. Vorige week beloofde de premier dat nieuwe verkiezingen in november politieke rust moeten terugbrengen. Maar een nieuwe crisis laat zelden lang op zich wachten in het Caribische land. Ook na dit weekend niet – meteorologen verwachten dat begin deze week de tropische storm Grace over het eiland trekt.