Wat is er aan de hand in Afghanistan? Een overzicht
Met de razendsnelle verovering van Kaboel hebben de taliban zondag de macht gegrepen in Afghanistan, twintig jaar nadat hun extremistische regering uit de hoofdstad was verjaagd. Een overzicht van de gebeurtenissen in het afgelopen weekend:
Dertig dagen. Zo lang schatten Amerikaanse inlichtingendiensten eerder deze week dat de omsingeling van Kaboel nog op zich zou laten wachten. Zondagavond toonde televisiezender Al Jazeera beelden van talibanstrijders die het presidentieel paleis innamen.
De Afghaanse president Ashraf Ghani heeft het land verlaten, naar eigen zeggen om bloedvergieten te voorkomen. Een oproep om een overgangsregering te vormen, waarover in Qatar met de regering van Ghani zou worden gesproken, is door de rebellen afgewezen. Zij willen een ‘vreedzame overgave’.
Zaterdag sprak Ghani de bevolking nog op televisie toe om te pleiten voor een politieke oplossing. Ook de internationale gemeenschap bleef oproepen tot een politieke oplossing en het voorkomen van een burgeroorlog. VN-topman Antonio Guterres zei vrijdagavond dat de internationale gemeenschap geen enkele regering zal accepteren die ‘met militair geweld’ aan de macht is gekomen. Gevreesd wordt voor een herhaling van de burgeroorlog die uitbrak toen de Russen in 1989 het land verlieten. De veiligheidsraad van de VN is inmiddels opgeroepen tot een spoedzitting.
Chaos
Tienduizenden Afghanen, vooral vrouwen, die vrezen voor hun leven onder de taliban, zijn naar de hoofdstad gevlucht in de hoop op bescherming van westerse landen. In de stad is chaos uitgebroken van mensen die voedsel hamsteren, geldautomaten leeg trekken en visa en vliegtickets proberen te bemachtigen. Op de luchthaven probeerden honderden Afghanen nog een vlucht te boeken, onder wie volgens persbureau Reuters ministers en ambtenaren.
De machtsgreep van de taliban, die gisteravond vanuit het presidentieel paleis het ‘Emiraat van Afghanistan’ uitriepen, zet een streep onder twintig jaar fragiele democratie onder Amerikaans toezicht. In slechts een week tijd hebben de extremisten vrijwel het hele land weten te veroveren. Provincie na provincie gaf het verzet al vrij snel op en droeg wapens en voertuigen over. Lokale bestuurders en krijgsheren zeiden hiermee een bloedbad te willen voorkomen.
Aanvankelijk liet de islamitische beweging weten aan de poorten van Kaboel te blijven om buitenlanders de kans te geven veilig het land te verlaten. Zondagmiddag trokken de talibanstrijders toch de hoofdstad binnen, om ‘plunderingen te voorkomen’.
Andere toon
De taliban slaan in vergelijking met hun regeerperiode voor 2001 een andere toon aan. In een officiële verklaring zei een woordvoerder dit weekeinde vrouwenrechten te respecteren, geen privébezittingen af te pakken en een vorm van mediavrijheid te aanvaarden. “We verzekeren het volk, vooral in Kaboel, dat hun bezittingen en levens veilig zijn”, zo zei talibanwoordvoerder Suhail Shaheen in een interview met de BBC.
De Amerikaanse president Joe Biden heeft de taliban gewaarschuwd met ‘een snelle en krachtige militaire reactie’ te komen als Amerikaans personeel in Afghanistan in gevaar geraakt. Biden stuurt nog 2.000 extra militairen naar Afghanistan boven de eerder toegezegde 3.000 om de evacuatie te begeleiden van ambassadepersoneel, hulpverleners en Afghaanse tolken.
In ons land zal het kernkabinet maandag de laatste ontwikkelingen in Afghanistan analyseren. Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) liet alvast verstaan dat “een einde aan het geweld, respect voor rechten en vrijheden absoluut fundamenteel” zijn.