De 5 boeken die het leven van Saskia De Coster hebben veranderd

Als schrijfster heeft Saskia De Coster (40) enkele stokpaardjes waar ze vaak op terugvalt. De boeken die haar dierbaar zijn lopen als het ware als gezelschap mee door haar leven. "Het is een beetje zoals bij vrienden", zegt ze. "Je kiest ze niet bewust, maar er zit altijd iets in dat helemaal klopt. Een overeenkomst of net een radicaal verschil. Ik vind er vaak elementen in terug van hoe ik wil schrijven of leven. Of hoe ik het zou willen, maar nooit kan."

Hoe ze wilde schrijven, bepaalde De Coster al na haar eerste kinderboek. ""An en Jan rond het huis" was het allereerste boekje dat ik kocht op de boekenbeurs, die toen nog de omvang had van twee tafels in een parochiezaal van het dorp. Het heeft werkelijk alles in gang gezet." Ondanks haar vastberadenheid om het verhaal van A tot Z te lezen en er veel uit te leren, draaide het uit op een teleurstelling. "Ik begon bij de allereerste woorden en snapte er niets van. Toen nam ik me voor om anders te gaan schrijven. Achteraf bleek wel dat ik was beginnen lezen in de colofon van het boek."

Als er iets is waar De Coster niet van houdt in de literatuur, dan is het "het grote sentiment". Ze vindt het een lapmiddel, een soort volksverlakkerij. "Het is zo gemakkelijk om smartlappen op mensen af te vuren in plaats van met taal iets waarachtigs te creëren en in de openheid te brengen. Iets dat zo fris met zijn oogjes tegen de nieuwe wereld aan knippert, maar dat iedereen toch herkent. Dat is alleen wat de allergrootsten kunnen en Woolf is één van hen."

"The waves" wordt vaak aangezien als Woolfs meesterwerk. Hierin beschrijft ze de gedachten en de levensloop van zes vrienden, vanaf hun geboorte tot aan hun dood. "Wij hebben nog het ouderwetse idee dat je een boek moet lezen van het begin tot het einde. Onzin", zegt De Coster. Volgens haar kan je bij Woolf perfect het boek openen, één paragraaf lezen en het weer wegleggen. "Ik denk in het bijzonder aan een paragraaf waar ze naar een rotsblok op het strand kijkt op hààr manier: ze ziet er een moederfiguur in die de kleine rotskinderen omhelst."

"Ik wil niet één boek van haar opgeven, omdat ze gewoon in het geheel zo straf is. Het kan me niet schelen of het ene werk beter of slechter is dan het vorige. Het is gewoon een smaak waar je van houdt. Net zoals mijn recente ontdekking: salmiaksnoepen. Onverwacht lekker."

Cusk is in haar schrijfsels een tikkeltje weerbarstig en eigenzinnig. Hierdoor kan ze volgens De Coster verder gaan, waardoor ze extreme reacties uitlokt. Zo rept de vertelster in "Outline", een echtscheidingsroman, amper een woord over het gezin dat ze achterlaat. "Net door haar pijn en gemis expliciet niet te vertellen en de verhalen van de mensen die ze op haar trip in Athene tegenkomt wel, toont ze aan dat ze op de dool is en dat het uiteenvallen van haar gezin haar hele leven op zijn grondvesten doet daveren."

"The marriage plot" is een boek dat De Coster jaarlijks herleest. Madeleine, een 22-jarige studente, is verzot op negentiende-eeuwse Engelse romans. Hierdoor is ze heel kieskeurig op vlak van jongens. Totdat er twee kerels haar leven helemaal op zijn kop zetten. "Het is een hartverscheurend en herkenbaar boek. Vooral het deel waarin een manische depressie zich in het hoofd van een briljante man nestelt en zo de liefde en zijn relatie onmogelijk maakt. Ik ken ook talentvolle mensen die ondanks alles het leven niet aankunnen en dat is intriest. Net als een olifant die de kudde verlaat om te gaan sterven. "The marriage plot" is la condition humaine scherpgesteld."

"Iedereen die haar ook maar een beetje heeft gekend, vond haar een memorabele persoonlijkheid", herinnert De Coster zich Patricia de Martelaere. "Ik ook. Haar werk ademde zo zeer haar leven uit dat ze er liever niet over sprak en ook de pers helemaal schuwde. Hierdoor is het werk van de briljantste essayist en schrijfster van Vlaanderen sinds haar dood amper te verkrijgen."

Haar essaybundel "Wereldvreemdheid" behandelt zeer gevoelige onderwerpen op een niet-academische manier. Het gaat over kunst, de verhouding tussen lichaam en geest, wetenschap, ethiek en over het onvermogen om onszelf werkelijk te veranderen. "Op het einde van de Martelaeres leven had ze ze zich helemaal ondergedompeld in het taoïsme, een oosterse filosofische stroming", vertelt De Coster. "Volgens de Martelaere roept de westerse wijsbegeerte diepe problemen op door de scheiding van werkelijkheid en mens, zoals relativisme dat doet." In het taoïsme wordt er, in tegenstelling tot in de westerse, gestreefd naar een opheffing van dat onderscheid tussen object en subject. Filosofie heeft daar nog de oorspronkelijke betekenis van "zoeken naar het goddelijke". Die ingesteldheid gebruikte de Martelaere om bepaalde onderwerpen te benaderen.

"Ik heb op mijn achttiende op vrijwel korte tijd zijn gehele repertoire gelezen. Ook al is het volgens Reve zelf voor huisvrouwen bedoeld." In "Moeder en Zoon" legt de auteur uit hoe hij van het communisme is overgestapt op het ware, katholieke geloof van de Rooms-Katholieke Kerk. Hij voegt er echter een enorme seksuele lading aan toe en vertelt in deze betekenisliteratuur over zijn relatie met zijn vriend Matroos Vos en hoe hij Maria lichamelijk wil bezitten. "Het verhaal zit bomvol tegenstellingen en gekte, zoals het leven an sich. Het is dus een heel eerlijk boek van de meest conservatieve progressieveling op aarde."