Talibanleider Baradar werd dankzij Trump vrijgelaten en wachtte jarenlang op zijn kans

Het is maandagmiddag nog onduidelijk wie namens de taliban straks de leiding over Afghanistan gaat nemen, maar alle ogen zijn hoofdzakelijk op één iemand gericht: Abdul Ghani Baradar, een van de oprichters van de taliban. Hij wordt genoemd als de mogelijke nieuwe president van het land. 

Zondag verklaarde hij in een statement namens de taliban dat “de oorlog in Afghanistan nu echt is afgelopen”. Ook zei hij dat spoedig bekend zal worden wat de vervolgstappen van de taliban zullen zijn. 

Baradar geldt als het gezicht van de taliban, de politieke en militaire tak van de islamitische fundamentalisten – de religieuze zaken laat hij over aan zijn collega, Haibatullah Akhundzada. Als hoofd van de ‘ambassade’ van de taliban in Qatar overzag Baradar de vredesbesprekingen met de Amerikanen die in 2020 tot een vredesakkoord leidden. Zondagavond is hij vanuit zijn kantoor in Doha naar Kaboel gevlogen. 

Strateeg

Baradar werd in 1968 geboren in een dorp in de Afghaanse provincie Uruzgan en behoort tot de machtige Pathaanse stam Popalzaai. In de jaren tachtig streed hij met de Afghaanse moedjahedien (islamitische strijders) mee tegen de Sovjettroepen. Daar zou hij een innige vriendschap hebben ontwikkeld met de latere talibanleider Mullah Omar. Mogelijk zijn de mannen elkaars schoonbroer: Baradars vrouw zou Omars zus zijn. 

Nadat de Sovjets in 1992 Afghanistan hadden verlaten, richtten Baradar en Omar in Kandahar samen een madrassa (islamitische school) op. Hun beweging groeide uit tot de taliban. 

Baradar nam als strateeg allerlei sleutelposities binnen de groep in. Hij was het brein achter talloze militaire overwinningen die de islamitische fundamentalisten wisten te boeken. Toen de Verenigde Staten de taliban in 2001 van hun sokkel stootten, was Baradar de viceminister van Defensie. Hij zou Mullah Omar nog met zijn motor in veiligheid hebben gebracht toen de Amerikaanse bommen op Kandahar vielen.

Video. Baradar: ‘Dit mag ons niet arrogant maken’

Stammenhoofd

In de jaren die volgden, liet Baradar naar buiten toe weinig van zich horen. Toch werd hij een steeds belangrijker figuur: hij werkte zich op tot de nummer drie van de taliban, achter Mullah Omar en Mullah Obaidullah. Die laatste werd in 2007 gearresteerd in Pakistan en overleed drie jaar later. Sinds zijn arrestatie was Baradar de nummer twee. 

Volgens ingewijden gold Baradar sindsdien de facto zelfs als de leider van de groep, verantwoordelijk voor alle belangrijke beslissingen. Ook beheerde hij de schatkist. Van talibanleider Mullah Omar werd sinds 2009 weinig meer vernomen. Hij overleed in 2013 aan tbc. 

In 2009 zei een anonieme commandant van de taliban tegen Newsweek dat Baradar een ‘geduldig’ persoon is. Als een ‘ouderwets Pathaans stammenhoofd’ zou hij in zijn stoel zitten, luisterend naar de sores van zowel de hooggeplaatste talibanleden als de mindere goden. 

Vrijgelaten dankzij Trump

Baradar geniet binnen de taliban de reputatie een liberaal te zijn, geen ideologische hardliner. Maar vanwege zijn strategisch vernuft werd hij lange tijd door de Verenigde Staten gevreesd. In 2010 wist de CIA hem op te sporen in de Pakistaanse havenstad Karachi. Daar werd hij gearresteerd door de Pakistaanse autoriteiten. Drie jaar geleden, in 2018, werd Baradar op Amerikaans verzoek weer vrijgelaten. Dit als geste van Trump om de taliban aan de onderhandelingstafel te krijgen.

Wie is Haibatullah Akhundzada? 

Ook al trekt Baradar waarschijnlijk voor een belangrijk deel aan de touwtjes van de taliban, formeel gezien is hij niet de hoogste baas. Dat is de geestelijke Haibatullah Akhundzada. In 2016 is hij uitgeroepen tot Opperste Leider van de taliban nadat zijn voorganger, Mullah Akthar Mansour, door een Amerikaanse drone-aanval was gedood. 

Ook over de persoon Akhundzada is weinig bekend. Vermoedelijk is hij in 1961 geboren in de zuidelijke provincie Kandahar. Net als Baradar streed hij in de jaren tachtig tegen de Sovjettroepen. Maar in tegenstelling tot Baradar was Akhundzada geen militair strateeg. Hij koos voor het religieuze pad, en werd een meedogenloze hardliner. Toen de taliban tussen 1996 en 2001 aan de macht waren, sprak hij als rechter talloze vonnissen volgens de sharia uit. Mensen werden in het openbaar geëxecuteerd, ledematen afgehakt. Na de val van de taliban groeide Akhundzada uit tot een van de belangrijkste spirituele leiders van de groep die veel fatwa’s uitvaardigde. Vermoedelijk bleef hij gedurende deze tijd in Afghanistan. 

Volgens ingewijden is Akhundzada een traditionele, zeer conservatieve moedjahedien. “Hij weet niet eens hoe hij een mobiele telefoon moet gebruiken”, zei Sami Yousafzai, een Afghanistan-expert die Akhundzada meerdere keren ontmoette, tegen Al Jazeera. “Hij heeft de reputatie zeer narrow minded te zijn, en heeft de houding van een typische tribale man. Hij houdt er niet van in het openbaar te treden.”

In augustus 2019 is Akhundzada’s jongere broer om het leven gekomen bij een bomaanslag op een moskee in Pakistan. Een zoon van Akhundzada raakte ook gewond. Twee jaar eerder, in de zomer van 2017, was een andere zoon van hem al omgekomen bij een zelfmoordaanslag op een Afghaanse legerbasis (die hij zelf had verricht).