Facebook gaat metaverse! Euh, wat is dat?

Terwijl een nieuw klimaatrapport de problemen op aarde nog maar eens benadrukt, richt een handvol superrijken uit Silicon Valley zich vooral op andere werelden. De ene helft stort zich op maantoerisme, de andere helft op het bouwen van de metaverse: een virtuele, driedimensionale ruimte op het internet.

In Silicon Valley gaat het al jaren over de metaverse. Tijdens de coronacrisis is de interesse voor het concept weer opgelaaid. Helemaal sinds Mark Zuckerberg onlangs in een interview met techwebsite The Verge aankondigde dat ­Facebook binnen vijf jaar waarschijnlijk een metaversebedrijf is. Omdat de metaverse vooral nog een concept is, is het onduidelijk hoe het er zal uitzien. Zuckerberg noemde het een virtuele omgeving waar je met andere mensen aanwezig kunt zijn. Een ‘belichaamd’ internet, waar je niet naar kijkt, maar je in bevindt. Hij, en velen in de techindustrie met hem, zien het als de geïdealiseerde opvolger van het mobiele internet.

In de toekomst lopen we misschien wel door Facebook, zei Zuckerburg, houden we er virtuele feestjes, dragen we specifieke onlinekleding en bezitten we er eigendom.

Jensen Huang, de baas van Nvidia, een Amerikaanse chipfabrikant, zei onlangs dat hij een virtuele wereld wil creëren die een digitale dubbelganger is van de echte wereld. Daar zouden we alles kunnen doen wat in het dagelijkse leven ook kan. Plus, om maar wat te noemen, verschillende verschijningsvormen aannemen via avatars, wisselen van lengte en uiterlijk, en vliegen op een draak.

Volgens technologie-expert Jarno Duursma is het niet gek dat Zuckerberg graag de metaverse wil bouwen. Veel techbedrijven zijn er al mee bezig, zoals Epic Games van Tim Sweeney, waar onder andere Fortnite onder valt. “Zuckerberg heeft het meeste te verliezen. Wanneer de metaverse inderdaad het nieuwe internet wordt, zal er ook behoefte zijn aan de sociale functie die Facebook nu biedt. Mensen gaan sociale relaties onderhouden in de metaverse. Als Facebook niets doet, wordt het wellicht ingehaald.”

Ontsnappen aan echte wereld

De term metaverse komt uit het boek Snow Crash van Neal Stephenson, uit 1992. Daarin dompelt de hoofdpersoon, Hiro, ooit programmeur en pizzabezorger, zich onder in de metaverse: een gesimuleerde wereld die via zijn speciale bril en oortjes tot hem komt. Het leven van Hiro, en dat van de andere personages, beweegt zich vloeiend tussen de fysieke en virtuele ­wereld. Dit soort werelden zijn een dankbaar onderwerp voor sciencefictionboeken. Ready Player One (2011) van Ernest Cline kent een soortgelijk narratief: in 2045 is een groot deel van de mensheid gevlucht in een virtualreality-simulatie om te ontsnappen aan de problemen in de echte wereld.

De metaverse waar nu aan wordt gewerkt, lijkt best op de virtuele omgevingen uit de literatuur. Daarin zouden we net als Hiro een bril kunnen opzetten en ons begeven in die parallelle wereld, via onze avatar winkels binnengaan, bekenden tegenkomen, een pintje drinken. Kenmerkend voor de metaverse is dat de tijd synchroon loopt met de echte tijd, zegt Duursma. “Het is een wereld die, net als de echte wereld, altijd doorgaat. Het grote verschil met het normale internet is dat we van een tweedimensionale, platte vorm, naar een driedimensionale, ruimtelijke vorm gaan. Van pagina’s naar coördinaten. In die wereld kunnen we naast bewegen en communiceren, ook mensen ontmoeten, vrienden maken, producten kopen, ontspannen, een baan vinden, participeren in een virtuele economie en waarschijnlijk een virtueel huis, of ander pand, kopen.”

Samen virtueel vertoeven

Sommige onderdelen van de toekomstige metaverse worden al gebouwd. De videogame Second Life (2003) creëerde al een virtuele wereld ­waarin gebruikers konden ronddwalen en eigen ­dingen bouwen. Ze kunnen ook land kopen met Amerikaanse dollars of via de munteenheid van het spel. Een recenter voorbeeld is Fortnite, uitgebracht in 2017. Het begon als een gratis online multiplayerschietspel, maar inmiddels is het meer een diffuse ruimte waarin spelers samen dingen kunnen bouwen of live concerten kunnen bezoeken, terwijl ze ín het spel zijn. Vorig weekend gaf Ariana Grande een virtuele show in Fortnite, eerder deed Travis Scott dat.

Dat soort spellen kun je volgens Duursma zien als voorlopers van de toekomstige metaverse. De komende jaren zal het gestaag groeien, worden werelden met elkaar verbonden en steeds geavanceerder. “De metaverse heeft nú het momentum. Tijdens de coronacrisis zijn we eraan gewend geraakt met elkaar in de virtuele wereld te vertoeven. Daardoor steeg de belangstelling voor de metaverse. Ook zijn er technische versnellingen geweest. Er zijn betere sensoren ontwikkeld, batterijen met een langere levensduur, schermen met een hogere resolutie, betere VR-brillen en scherpere camera’s.”

Dat wil niet zeggen dat het huidige internet zal verdwijnen. De metaverse is een aanvulling. Volgens Duursma zal het mobiele internet meer geschikt blijven voor bepaalde toepassingen. “Ik kan me voorstellen dat je niet snel inlogt in de metaverse om te internetbankieren. Het is lastig te voorspellen, maar de metaverse zal in ieder geval geschikt zijn voor sociale interactie, entertainment, games, sport en bepaalde economische activiteiten. En voor dingen die we ons nu niet kunnen voorstellen, zoals we in 2001 zoiets als TikTok niet konden visualiseren.”

Op dit moment is Zed Run een goed voorbeeld van wat aanslaat in de metaverse. Je kunt er ­virtuele paardenraces bezoeken, maar ook zelf paarden fokken, onderhouden en laten racen. Dit laat ook meteen zien hoe de metaverse eruit zal zien: verschillende bedrijven bieden verschillende stukjes aan. Het zijn relatief kleine, soms specifieke werelden. Volgens Duursma is het dan ook onmogelijk dat één bedrijf in zijn geheel de metaverse kan bouwen. Daarvoor is het internet simpelweg te groot.

Duursma: “Stip aan de horizon zou zijn dat je die werelden met elkaar kunt verbinden. Dat je van de ene naar de andere wereld kunt en je digitale bezittingen uit die wereld kunt meenemen. Een Gucci-zonnebril in Roblox die je meeneemt naar Fortnite. Of dat je bij H&M een rode broek koopt die je in zo’n virtuele wereld kunt dragen. Onze virtuele identiteit wordt steeds belangrijker, net als virtuele bezittingen in de metaverse. We wennen namelijk steeds meer aan het idee dat digitale goederen uit de virtuele wereld een zekere waarde vertegenwoordigen die in geld kan worden uitgedrukt.”

Eerst vragen stellen

Het is een beetje nattevingerwerk, maar Duursma schat dat we de komende vijftien jaar naar een meer definitieve vorm van de metaverse gaan. Maar, waarschuwt hij, in de tussentijd moeten veel vragen worden gesteld. “Moeten we dit überhaupt willen? Geven we niet, alweer, te veel regie aan techbedrijven? Welk probleem lost de metaverse eigenlijk op? En rechtvaardigt dat alle aandacht en het geld dat we erin steken? Moeten we ons niet concentreren op de bestaande problemen in de fysieke wereld? Hoe voorkomen we dat de metaverse een wereld vol advertenties, commercie en entertainment wordt? En hoe zit het met onze data en privacy?”

En is het niet een risico dat mensen de metaverse in vluchten, omdat de echte wereld uitzichtloos voor hen is, zoals Hiro in Snow Crash? Volgens Duursma zullen mensen verslaafd raken aan de metaverse. “We kunnen nu al moeilijk maat houden met onze smartphones.”

De metaverse klinkt spannend en er zullen tal van voordelen zijn ten opzichte van het huidige internet. Wat Duursma optimistisch stemt, is dat veel spelers die zich bezighouden met de metaverse, zoals de crypto- en blockchainwereld, een liefde hebben voor opensourcetechnologie. “Het idee is dat in de metaverse je data van jezelf blijven, je identiteit wordt beschermd en gewaarborgd, en surveillancekapitalisme niet bestaat. Iedereen zegt: de macht moet bij de gebruikers en ‘creators’ komen te liggen.”

Aan de andere kant is het gevaar dat we ongemakkelijke en moeilijke dingen uit het echte ­leven, waarvoor we via het huidige internet al vrij makkelijk kunnen vluchten, nóg meer uit de weg gaan. We zouden ons, net als programmeur en pizzabezorger Hiro, kunnen onderdompelen in een virtuele wereld waarin alles beter is. De vraag is: gaan we mensen daarvoor behoeden, of laten we toe dat ze zich loskoppelen van onze gedeelde werkelijkheid, om hun eigen werkelijkheid op te bouwen?