Populariteit president Biden daalt fors na taliban-opmars, EU-buitenlandchef: “We moeten met de taliban praten”

Het Amerikaanse leger heeft tot nu toe 3.200 mensen uit Afghanistan geëvacueerd. Vandaag alleen al werden 1.100 mensen het land uit gevlogen. Het gaat om Amerikaanse staatsburgers, mensen met een permanente verblijfsvergunning in de Verenigde Staten en hun families. In totaal voerden de VS tot nu toe dertien evacuatievluchten uit.

Een bron binnen de Amerikaanse regering zei te verwachten dat, nu de evacuatiestroom eenmaal goed op gang is gekomen, "de aantallen snel verder zullen oplopen".

En ook het Duitse evacuatieproces lijkt succesvoller te worden. Gingen er in de nacht van maandag op dinsdag nog slechts zeven personen mee op de eerste evacuatievlucht, een paar uur later vervoerde een tweede vliegtuig 129 mensen naar de stad Tasjkent in Oezbekistan. Van daar gaat de reis verder naar Duitsland. Gisteren nam een derde Duitse evacuatievlucht nog eens 139 passagiers mee.

Voor woensdag staan vier nieuwe Duitse evacuatievluchten op de planning.

Het Verenigd Koninkrijk heeft bekendgemaakt over een periode van vijf jaar 20.000 Afghanen te willen opvangen die op de vlucht zijn geslagen nu de taliban de macht hebben gegrepen in hun land. In het eerste jaar gaat het om 5.000 vluchtelingen. Vrouwen, meisjes, religieuze en andere minderheden zullen daarbij prioriteit krijgen.

"Ik wil ervoor zorgen dat wij als natie alles in het werk stellen om steun te bieden aan de meest kwetsbare mensen die Afghanistan ontvluchten", stelt de Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel in een artikel in de Britse krant The Telegraph. In het artikel roept Patel ook andere landen op om meer Afghaanse vluchtelingen op te nemen.

De Britse regering onderkent dat Afghanen die het VK en andere westerse landen hebben geholpen in Afghanistan de afgelopen 20 jaar nu extra veel gevaar lopen door de machtsovername door de Taliban.

De krant The Guardian schrijft dat de meeste van deze 20.000 Afghanen echter wel eerst zelfstandig naar buurlanden als Pakistan zullen moeten vluchten, voordat zij onderdak kunnen krijgen in het VK. Tenzij er in de toekomst een overeenkomst kan worden gesloten met de taliban om mensen die dat willen uit Afghanistan te laten vertrekken.

Volgens de krant benadrukte de Britse premier Boris Johnson eerder al dat het VK "dank is verschuldigd aan allen die de afgelopen 20 jaar met ons hebben samengewerkt om Afghanistan tot een betere plaats te maken" en dat "velen van hen, vooral vrouwen, nu dringend onze hulp nodig hebben. Ik ben er trots op dat het VK deze uitweg heeft kunnen uitstippelen om hen en hun gezinnen te helpen veilig in het VK te leven."

Oppositiepartijen hebben al gehekeld dat de plannen niet ver genoeg gaan en te vaag zijn om een verschil te maken. 

De Verenigde Staten hebben voor bijna 9,5 miljard dollar (omgerekend zo'n 8,11 miljard euro, red.) aan internationale tegoeden van de Afghaanse centrale bank bevroren. Een overheidsfunctionaris bevestigde dinsdag bovendien dat geldtransporten naar het land zijn stopgezet, in een poging te voorkomen dat een door de taliban geleide regering toegang krijgt tot het geld.

Ook het hoofd van de centrale bank van Afghanistan, Ajmal Ahmady, liet maandag in een tweet al weten dat de verscheping van dollars naar Afghanistan zou worden stopgezet. Een groot deel van de tegoeden en goudvoorraden van de Afghaanse centrale bank zijn gestald op rekeningen en in kluizen bij de Amerikaanse centrale bank. Ook heeft de Afghaanse centrale bank miljarden geïnvesteerd in Amerikaanse staatsobligaties en via andere financiële instituties in de VS. Ahmady verliet Afghanistan zondag, waarna de Afghaanse munt veel waarde verloor ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

De internationale tegoeden vormen een groot deel van de totale bezittingen van de Afghaanse centrale bank.

De Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties houdt op 24 augustus een bijzondere zitting over Afghanistan. Er zal onder meer worden gepraat over de grote bezorgdheid die leeft over de mensenrechten in het land, nu de taliban er de controle hebben overgenomen. Dat heeft de raad dinsdagavond aangekondigd.

De bijeenkomst, die in Genève wordt gehouden, is aangevraagd door Afghaanse en Pakistaanse vertegenwoordigers en het verzoek wordt gesteund door 89 landen.

Voor het Palais des Nations, het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in Genève, hebben intussen tientallen mensen gedemonstreerd tegen de taliban. Ze droegen Afghaanse vlaggen met zich mee en borden met boodschappen als "wij zijn ons land kwijt en de wereld kijkt toe" of "bevrijd Afghanistan". Verschillende demonstranten scandeerden "dood aan de taliban".

De leiders van de G7-landen zullen een videoconferentie houden om de situatie in Afghanistan te bespreken. Dat hebben het Witte Huis en Downing Street laten weten. De Amerikaanse president Joe Biden en de Britse premier Boris Johnson kwamen dinsdag in een telefoongesprek overeen om de top volgende week te laten doorgaan. Bedoeling is dat de deelnemers "een gemeenschappelijke strategie en aanpak" bespreken.

De twee leiders spraken zich voorts lovend uit over de "samenwerking tussen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk" bij de evacuatie-operaties in Afghanistan, aldus het kabinet van de Britse premier. Ze hadden het ook over "de noodzaak van een voortgezette nauwe samenwerking tussen bondgenoten en democratische partners" met betrekking tot het land, dat sinds kort in handen is van de taliban, aldus de Amerikanen op hun beurt. 

De taliban hebben een "aanzienlijke hoeveelheid" Amerikaans militair materieel van de Afghaanse veiligheidsdiensten in handen gekregen. Dat heeft Jake Sullivan, de veiligheidsadviseur van de Amerikaanse president Joe Biden, dinsdag toegegeven tijdens een persconferentie in het Witte Huis.

Amerikaanse bronnen geven aan dat wapens en ander materieel van de Afghaanse veiligheidstroepen nu onder controle van de taliban staan. Een exacte lijst van waar alle militaire goederen zich bevinden, is evenwel niet voorhanden. "En we hebben uiteraard niet de indruk dat ze vrijwillig weer aan ons gaan worden overhandigd op de luchthaven", zegt Sullivan.

De taliban hadden twee dagen geleden al een video vrijgegeven waarin zij op de luchthaven van Kandahar paraderen rond Black Hawk-helikopters van het Afghaanse leger.

"Deze Black Hawks zijn niet aan de taliban gegeven. Ze werden aan de Afghaanse strijdkrachten gegeven" op verzoek van de intussen gevluchte president Ashraf Ghani, zegt Jake Sullivan. Huidig Amerikaans president Joe Biden "heeft de keuze gemaakt" om op het verzoek in te gaan, hoewel men zich realiseerde dat het risico bestond dat de toestellen ooit in handen van de taliban zouden vallen, klinkt het nog.

Canada "is niet van plan om een talibanregering te erkennen", zo heeft de Canadese premier Justin Trudeau dinsdag verklaard.  "Toen ze twintig jaar geleden aan de macht waren, erkende Canada hun regering niet. Ze hebben met geweld een volgens de regels verkozen regering omvergeworpen en vervangen en vormen volgens de Canadese wetgeving een terroristische groepering", vervolgde premier Trudeau tijdens een persconferentie in Ontario, in het kader van zijn verkiezingscampagne. Hij herinnerde aan de onmiddellijke prioriteit van de evacuaties uit Afghanistan. Hij was van mening dat de taliban de vrije toegang tot de luchthaven moesten garanderen. "We blijven samenwerken met onze internationale bondgenoten om druk op hen uit te oefenen", voegde Trudeau daaraan toe. Maandag zei hij al dat hij "ontzet" was "door de beelden van wanhoop" uit Afghanistan.

De Verenigde Staten bevestigden maandag dat ze een regering geleid door de taliban enkel zouden erkennen op voorwaarde dat de taliban de vrouwenrechten zouden respecteren en terroristen terzijde zouden schuiven. De Britse premier Boris Johnson riep maandag dan weer op tot een bijeenkomst van de leiders van de G7-landen "om een eensgezinde benadering van Afghanistan aan te nemen", in het bijzonder wat de herkenning van een toekomstige regering van het land betreft.

De Canadese regering verklaarde al bereid te zijn om 20.000 Afghaanse vluchtelingen op te nemen in het kader van een nieuw immigratieprogramma.

Op de luchthaven van Kaboel is dinsdag een transportvliegtuig geland wat door Nederland, Noorwegen en Finland was gestuurd. Dat meldt het ministerie van Defensie. Het toestel is weer vertrokken, maar heeft voor zover bekend namens Nederland geen mensen kunnen meenemen.

Het vliegtuig, een groot transporttoestel van het type C17, vertrok volgens Defensie met zo'n veertig mensen aan boord. Daarbij ging het niet om mensen die Nederland in veiligheid probeert te brengen.

Waarom Nederland niemand heeft meegekregen, kon Defensie niet direct zeggen. Er zijn wel lijsten van mensen die Nederland wil evacueren, maar het is volgens ingewijden in de chaos lastig om die mensen op tijd aan boord te krijgen. "De omstandigheden ter plekke zijn leidend of je mensen op tijd in het vliegtuig krijgt", laat een woordvoerder Defensie daarover weten.

Karim Khan, de aanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC) heeft zich dinsdag bijzonder bezorgd getoond om de situatie in Afghanistan. Hij verwees daarbij naar misdaden en executies, die ingezet worden als vergeldingen en die het internationaal humanitair recht kunnen schenden.

"Ik volg de gebeurtenissen in Afghanistan op de voet en ik ben bijzonder bezorgd over de recente berichten die een escalatie van het geweld in het land signaleren", verklaarde Karim Khan in een persbericht. "Die berichten bevatten verklaringen van buitengerechtelijke executies als vergeldingen voor gevangenen en overgeleverde personen, van vervolgingen van vrouwen en jonge meisjes, van misdaden tegen kinderen en van andere misdaden die de burgerbevolking in haar geheel treffen", stelde Khan. 

"Ik dring er bij alle partijen in de vijandelijkheden op aan om hun verplichtingen op grond van het internationaal humanitair recht volledig te respecteren, in het bijzonder door de bescherming van de burgers te waarborgen", vervolgde de aanklager, die eraan toevoegde dat hij bereid was "om met alle partijen in dialoog te gaan". "Mijn bureau zal de situatie in Afghanistan blijven opvolgen en de passende maatregelen nemen", aldus Khan. 

De taliban zeggen dat er een algemene amnestiemaatregel in Afghanistan zal komen voor mensen die zich tegen de radicaal-islamitische organisatie hebben verzet. Dat blijkt dinsdag uit de verklaringen van woordvoerder Zabihullah Mujahid tijdens de eerste persconferentie van de taliban sinds de machtsovername in Afghanistan.

De amnestiemaatregel zal ook gelden voor Afghanen die steun hebben verleend aan de buitenlandse strijdkrachten in het land. Er wordt ook gratie verleend aan de soldaten die de voorbije jaren met hen hebben meegevochten, zo belooft de woordvoerder. 

De taliban spraken verzoenende taal tijdens de persconferentie in Kaboel. Mujahid beklemtoonde dat de organisatie niemand vijandig gezind is. Zo verklaarde hij dat de veiligheid van de buitenlandse ambassades in Kaboel niet in gevaar is. Er zal niemand in Afghanistan iets overkomen, klonk het.

Gevraagd naar de onschuldige burgerslachtoffers die door het offensief van de taliban om het leven kwamen, antwoordde de woordvoerder dat hun overlijden "ongewild" was. De chaos die de afgelopen dagen in de hoofdstad Kaboel heerste, wordt dan weer toegeschreven aan de onbekwaamheid van de vorige regering.

Voorts gaf de taliban aan vrouwenrechten te verdedigen, maar wel binnen het kader van de sharia. Vrouwen moeten de mogelijkheid krijgen om bijvoorbeeld in het onderwijs en de gezondheidsector te werken.

Ook de media in Afghanistan werd op het hart gedrukt dat ze zich geen zorgen moeten maken. Maar ze moeten wel onpartijdig blijven en ze mogen niet ingaan tegen de islamitische waarden, zo luidt het.

Griekenland zal niet toelaten dat migranten vanuit Afghanistan de landsgrenzen oversteken om zo de Europese Unie binnen te komen. Dat heeft de Griekse minister van Migratie Notis Mitarakis dinsdag gezegd. 

"Wij willen niet dat ons land de toegangspoort wordt tot de EU voor mensen die naar Europa willen reizen", aldus de Mitarakis volgens nieuwszender ERT. Het Mediterraanse land is vaak het eerste aankomstland voor migranten uit Afghanistan.

De minister pleit voor een gezamenlijk migratiebeleid en benadrukte dat zijn land zijn land- en zeegrenzen met Turkije streng blijft controleren. "We willen geen nieuw 2015 zien", zei hij, verwijzend naar het jaar waarin meer dan 850.000 vooral Syrische migranten Griekenland binnenkwamen via Turkije. De vluchtelingencrisis duurde tot in 2016.

De ministers van Binnenlandse Zaken van de EU komen woensdag samen om de situatie in Afghanistan te bespreken, nu de taliban de controle over het land hebben veroverd. De buitenlandministers zitten dinsdag al samen. 

Verschillende EU-politici hebben al opgeroepen om de meest kwetsbaren te beschermen. Anderen benadrukken echter dat een situatie zoals in 2015 en 2016 zeker niet herhaald mag worden. 

Een talibanwoordvoerder heeft dinsdag in het vooruitzicht gesteld dat meisjes en vrouwen ook na de machtsovername van de taliban naar school en naar de universiteit mogen blijven gaan. "Ja, ze kunnen een beroep doen op onderwijs en hoger onderwijs, dus ook op universiteiten", heeft talibanvertegenwoordiger Suhail Shaheen gezegd tijdens een televisie-interview met de Britse zender Sky News.

Op de vraag of van vrouwen in Afghanistan verwacht wordt dat ze gesluierd gekleed gaan en een boerka dragen, antwoordde de talibanvertegenwoordiger ontkennend. Een hijab of hoofddoek wordt daarentegen wel verwacht. "Dat is voor hun eigen veiligheid", verduidelijkte hij. Na de machtsovername van de taliban wordt gevreesd voor de verslechtering van de mensenrechten in Afghanistan, in het bijzonder voor vrouwen en meisjes.

Abdul Ghani Baradar, medeoprichter van de taliban en de nummer twee van de organisatie, is dinsdag in Afghanistan aangekomen. Hij is nu de hoogste vertegenwoordiger van de radicaal-islamitische groepering die zich officieel in het land bevindt.

Baradar is de leider van het politiek bureau van de taliban in Doha. In februari 2020 had hij nog de overeenkomst met de VS ondertekend over onder meer de beëindiging van de militaire missie van de Amerikanen in Afghanistan. Baradar, die volgens Interpol in 1968 werd geboren, had daarvoor overleg gepleegd met de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump en ontmoette ook verschillende malen minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo. 

Het is onduidelijk waar de taliban-leider Haibatullah Akhundzada en de andere viceleiders van de organisatie zich bevinden.

De taliban voeren momenteel gesprekken over een toekomstige Afghaanse regering. Volgens de informatie van inlichtingendiensten zou Baradar een functie krijgen die vergelijkbaar is met die van een eerste minister. Er is sprake van om ook andere Afghaanse politici, zoals ex-president Hamid Karzai, bij die besprekingen te betrekken. Maar intussen heeft ook vicepresident Amrullah Saleh verklaard dat hij door het vertrek van president Ashraf Ghani de wettelijke leider van het land is geworden.

De Afghaanse vicepresident Amrullah Saleh ziet zichzelf als de nieuwe wettelijke leider van Afghanistan. Dat heeft hij dinsdag duidelijk gemaakt op Twitter.

De Afghaanse president Ashraf Ghani is naar het buitenland gevlucht toen de taliban zondag de hoofdstad Kaboel innamen. Maar vicepresident Saleh maakt dinsdag via Twitter duidelijk dat hij wel nog altijd in het land is, waardoor hij volgens de Afghaanse grondwet nu waarnemend president is. Saleh heeft het bericht in het Engels gepost.

Saleh had zondag ook al in een tweet aangegeven dat hij "nooit en onder geen enkele omstandigheid zal buigen voor de taliban-terroristen".

De Taliban hebben de Amerikaanse evacuaties vanuit Kaboel niet dwarsgezeten en er zijn geen vijandelijkheden geweest, zegt het ministerie van Defensie in Washington. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas had eerder gezegd dat de checkpoints die strijders van de fundamentalisten rond het vliegveld van Kabul hebben opgericht de evacuatie bemoeilijken van Afghanen die voor westerse troepen hebben gewerkt.

Ondertussen arriveren en vertrekken er weer volop vliegtuigen vanaf het vliegveld, nadat Talibanstrijders eerder op de dag in de lucht hadden geschoten om mensen die het luchthavencomplex wilden betreden te verjagen. Het vliegveld zelf wordt beveiligd door tot 4000 Amerikaanse militairen, ondersteund door 500 tot 600 man van de Afghaanse veiligheidstroepen. Er zijn ook Britse en Duitse militairen.

Volgens het Witte Huis vliegen er ook weer commerciële vluchten. De bedoeling is dat er elk uur een vlucht vanaf Hamid Karzai International Airport vertrekt.

Het afgelopen etmaal hebben de Amerikanen honderden mensen het land uitgevlogen. Canada heeft met negen vluchten onder meer alle Canadese diplomaten uit Kabul gehaald.

Inmiddels is een tweede Duitse vlucht met 125 mensen vertrokken. Het eerste toestel kon maandag vanwege de chaos maar zeven mensen meenemen. Om die reden kreeg een Nederlands vliegtuig maandag geen toestemming om te landen. Mogelijk gebeurt dat dinsdag wel. Inmiddels is een tweede toestel onderweg. Ook vanuit België is een vliegtuig vertrokken.