‘De ambassade ligt in Pakistan, daar geraak ik niet’: nog veel onduidelijkheid over Belgische evacuaties

“Als de taliban mij vinden, gaan ze me vermoorden”, zegt A.S. (50) vanuit Kaboel. “Mij en mijn familie.” 

De man heeft in de Afghaanse hoofdstad zo’n negen jaar voor Belgische militairen gewerkt. Hij werd begin 2011 aangenomen als kleermaker maar heeft sindsdien tal van klusjes opgeknapt. Voor onderhoud aan de wooncontainers, werk in de tuin, of voor de strijk wisten de militairen dat ze bij hem moesten zijn. 

Tot de coronapandemie begon, werkte A.S. voor militairen. Enkele maanden geleden startte hij al een procedure op voor een humanitair visum. “Ik weet dat België nu vliegtuigen naar Kaboel stuurt”, zegt hij. “Maar ik heb nog geen informatie gekregen, weet niet of ik mee kan. Ik hoop dat ik samen met vrouw en mijn zoon kan vertrekken.” 

In mei al akkoord 

Toen België de missie in Afghanistan in juni afsloot, maakte defensieminister Ludivine Dedonder (PS) bekend dat er een dertigtal Afghanen waren die mogelijk van ons land een visum konden krijgen, omdat ze de voorbije jaren Belgische militairen hebben geholpen. Vaak gaat het om tolken of ander personeel. Eén gezin heeft al goedkeuring gekregen en is al in België. 

Ondertussen vertrekken vier legervliegtuigen naar Islamabad (Pakistan). Van daaruit zullen ze naar Kaboel vliegen om er landgenoten, medewerkers van het leger en van ngo’s op te halen. Maar gevraagd naar meer uitleg verwijzen de kabinetten van Asiel en Migratie, Defensie en Buitenlandse Zaken vooral naar elkaar. Staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) belooft ondertussen dat elke Afghaan die via België wordt geëvacueerd een visum krijgt. 

Hoe dan ook is het vreemd dat de Afghaanse medewerkers van Defensie zo’n visum nog niet hebben. In mei was al een protocolakkoord afgesproken. Het leger moest de personen identificeren die voor Belgische soldaten hebben gewerkt, zij zouden zonder problemen een humanitair visum ontvangen. Enkele maanden later weten mensen zoals S. nog steeds van niets, terwijl ze nu wel degelijk gevaar lopen. 

Mislukking

Eigenlijk is dat een schande, zo vindt Patrick Brion, een gepensioneerde militair die in 2018 met A.S. samenwerkte in Kaboel. Brion was toen de persoonlijke assistent van een hoge NAVO-officier. Hij volgt het dossier van A.S. al maanden op de voet. 

“Ik heb zelf mails gestuurd naar de kabinetten van Buitenlandse Zaken, Asiel en Migratie en Defensie”, zegt Brion. “Maar niemand reageerde. Toen ik A.S. leerde kennen, sprak hij er al over om naar België te komen. Maar toen was de situatie nog niet zo wanhopig als nu. Ik voelde dat dit zou mislopen.” 

Door zijn lange carrière bij het leger staat Brion ook in contact met een generaal bij de defensietop, die navraag heeft gedaan bij de ambassade in Islamabad, Pakistan. Omdat België geen diplomatieke posten meer heeft in Afghanistan, is die ambassade ook bevoegd voor dat land. In juni was het dossier van S. daar al opgestart, zo kwam de generaal te weten. In principe werd zijn aanvraag voor een humanitair visum goedgekeurd. 

“Maar ik weet nog steeds niet of mijn visum nu toegekend is”, zegt A.S. “Via de telefoon en per mail heb ik de ambassade proberen te bereiken, maar ik heb geen antwoord gekregen. Die ambassade ligt dus in Pakistan. Daarheen reizen is absoluut onmogelijk. Zelfs als het visum is goedgekeurd, dan weet ik nog niet hoe ik eraan kan raken.”

Dure procedure 

A.S. kent nog een aantal mensen die in hetzelfde schuitje zitten. Hij behoort tot een groepje van twaalf mensen die beweren dat ze voor Belgen hebben gewerkt. Een andere is T.S. (42). Hij was van 2004 tot 2012 tolk voor de Belgische soldaten die de luchthaven van Kaboel bewaakten. 

“In juni hoorde ik dat België humanitaire visa zou uitreiken aan Afghanen die met het Belgische leger hebben samengewerkt”, zegt T.S. “Ik heb toen heel wat e-mails gestuurd. Ik kreeg te horen dat ik via FedEx documenten naar Islamabad moest sturen om dat te bewijzen. Ik heb foto’s en contracten liggen, maar de ambassade zou die documenten niet per mail aanvaarden.” 

T.S. vernam ook dat elke aanvraag voor een humanitair visum een prijs had. Het kostte 363 euro om een aanvraag te doen per persoon. “Ik heb een gezin met vijf kinderen”, zegt hij. “Ik heb berekend wat het me in totaal zou kosten om voor iedereen een aanvraag te doen en ik kwam op bijna 3.000 euro.” Omdat hij geen job meer heeft, kon hij het zich niet veroorloven om de procedure op te starten. 

Voor Sara de Jong, een Nederlandse die aan de Universiteit van York onderzoek doet naar de ‘tolkenkwestie’, zijn de verhalen alvast herkenbaar. Zij ziet dat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk al jarenlang speciale visumprogramma’s hebben voor het lokale personeel in Afghanistan. Daardoor hadden sommige tolken het makkelijker dan andere om weg te geraken, afhankelijk van het land waar ze voor gewerkt hebben. 

Ook T.S. merkt dat verschil. “Die andere landen hebben duizenden mensen weggehaald”, zegt hij. “Ik zit in een groepje van vier tolken en acht poetshulpen die voor België hebben gewerkt. Een groot aantal is dat toch niet? Ik had al veel gehoord over de Belgische bureaucratie, nu maak ik het zelf mee.”