Chinese stuwdam in Cambodja is een ramp voor mensenrechten, zegt Human Rights Watch
Cambodja krijgt schone energie dankzij een grote stuwdam. Maar bij de bouw zijn de rechten geschonden van duizenden mensen, stelt Human Rights Watch.
De aanleg van een rivierdam die Cambodja van schone energie moet voorzien, is volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) uitgelopen op een menselijk drama. Bijna 5.000 mensen moesten hun dorpen verlaten voor de stuwdam die in 2018 is opgeleverd als onderdeel van de Nieuwe Zijderoute, een internationaal infrastructuurprogramma van China dat biljoenen dollars kost.
Het zijn vooral etnische minderheden die hun grond zijn kwijtgeraakt. Zij leefden generaties lang in het gebied langs de Sesan-rivier, waarin de dam Lower Sesan 2 is gebouwd, op 25 kilometer van de grote Mekong-rivier.
Zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts zet de dam inkomsten van tienduizenden vissers onder druk, zegt HRW. Trekvissen kunnen niet langer migreren, de dam snijdt ze de weg af. “De dure vissoorten zijn verdwenen”, zegt visser Dao van de etnische Lao-bevolking tegen HRW. “Overgebleven zijn de goedkopere en kleinere vissen. We vangen net genoeg om als familie te kunnen eten.” Tientallen miljoenen mensen in Cambodja, Vietnam, Thailand en Laos zijn afhankelijk van de visvangst in dit rivierengebied.
Huizen, fruitbomen en graven onder water
Het Chinese staatsbedrijf China Huaneng Group (CHNG) is verantwoordelijk voor de aanleg van de stuwdam en heeft een meerderheidsbelang in het project. Verder doen een Cambodjaans en een Vietnamees bedrijf mee aan de joint venture. De bouw begon in 2013, vier jaar later stroomde het waterreservoir vol en kwamen de huizen, fruitbomen, graven en religieuze locaties onder water te staan. In 2018 werd de dam in gebruik genomen.
Volgens CHNG kan de dam bijna 2.000 gigawattuur per jaar aan schone energie produceren, wat goed is voor een zesde van Cambodja’s jaarlijkse elektriciteitsproductie. Volgens HRW ligt de opbrengst nu veel lager.
Op basis van interviews met zestig mensen in een periode van twee jaar stelt HRW dat de Cambodjaanse overheid en de bedrijven onvoldoende rekening hebben gehouden met de getroffen gemeenschappen. Er was te weinig overleg over hun zorgen en mogelijke aanpassingen in het project. De vergoedingen voor de mensen zijn ondermaats, stelt HRW, en ook is er geen klachtenloket waar gedupeerden heen kunnen. Dat is allemaal in strijd met de regels die de Verenigde Naties hebben opgesteld ter bescherming van inheemse bevolkingsgroepen.
Andere Chinese projecten kennen vergelijkbare problemen. Zoals de aanleg van de Souapiti-dam in het West-Afrikaanse Guinee, die ook tot massale verhuizingen leidde en volgens HRW het levensonderhoud van duizenden mensen verwoestte. Het zijn overigens niet alleen Chinese bedrijven die zulke kritiek krijgen. Klimaatverandering zorgt wereldwijd voor duurzame energieprojecten en de aanleg van dijken, maar daarbij is het een hele opgave om kwetsbare mensen te ontzien.
‘Kleine uitdagingen’
Over de dam in Cambodja schreef het Chinese staatsbedrijf CHNG in een eigen evaluatie dat de verplaatste dorpelingen een stuk land hebben gekregen en een geldsom of een huis. De wegen zijn verbeterd waardoor handel drijven makkelijker wordt in de regio.
Maar ook signaleerde CHNG dat het voor verhuisde dorpelingen moeilijker is geworden om een inkomen te genereren. “Het bos dat ze gebruikten staat onder water en de rivier is niet meer zo geschikt voor de visvangst. Ook vinden de verplaatste dorpelingen dat de rivier ver weg is van hun nieuwe dorp.”
Verder moeten ze nu drinkwater kopen, schrijft de Chinese onderneming. De mensen zijn meer geld kwijt aan energie en het land is zonder kunstmest niet geschikt voor landbouw. Ook bieden opkopers te weinig geld voor hun producten. CHNG vatte al deze problemen samen als ‘kleine uitdagingen’. Maar Human Rights Watch zegt dat de Lower Sesan 2 de levens van inheemse en etnische gemeenschappen heeft ‘weggespoeld’.
Het ministerie van Milieu van Cambodja zegt dat de mensen zullen profiteren van hun landbouwgrond en de verbeterde infrastructuur. In de Khmer Times wijst een woordvoerder erop dat de dam schone energie opwekt en dat het belangrijk is dat Cambodja zich ontwikkelt. “Dat is wat Cambodjanen willen, maar extreme mensenrechtengroepen zoals Human Rights Watch willen dat we in de 21ste eeuw kerosinelampen blijven gebruiken.”