Weduwe van Jozef Chovanec: ‘Ik had geen andere optie dan de beelden te lekken. Niemand was geïnteresseerd in Jozefs dood’

“Ik ben moedeloos”, zegt ze aan de telefoon. Henrieta Chovancová (42) heeft nochtans net thuis in Bratislava een belangrijke update gekregen van haar advocaten uit Aalst. Eind volgende maand zal de onderzoeksrechter in Charleroi een reconstructie houden van de laatste uren van haar man. Eindelijk. Vorig jaar had de weduwe bij dat nieuws nog een gat in de lucht gesprongen. Nu reageert ze vooral gelaten. “Ik weet niet wat ik ervan moet denken”, zegt ze. “Zal het deze keer wel doorgaan? Of zullen ze corona weer misbruiken als excuus?”

U klinkt verbitterd?

“Toen ik de beelden vorige zomer naar buiten bracht, beloofde iedereen me dat het onderzoek degelijk zou worden gevoerd. Ik heb daarom onmiddellijk bij de onderzoeksrechter aangedrongen om de reconstructie in september of oktober te laten doorgaan. Ze heeft mijn verzoek compleet genegeerd, alweer. We hebben haar arm dan min of meer omgewrongen via de kamer van inbeschuldigingstelling. Die verplichtte de onderzoeksrechter een reconstructie te houden van Jozefs dood. Er werden twee dagen geprikt in februari 2021. Op het laatste nippertje blies ze alles af. Het kon niet doorgaan door covid. Ik was erg ontgoocheld. Nu ben ik bang dat de nieuwe reconstructie opnieuw geannuleerd zal worden. Ik hoop dat ik fout ben. Maar ik heb het gevoel dat ze met mijn voeten spelen, al van in het begin. Dat maakt het niet gemakkelijk.”

Geloofde u niet even in beterschap? België stond wekenlang op zijn kop nadat de beelden van uw man de wereld rondgingen. Er was zelfs een parlementaire commissie.

“Maar wat heeft dat voor mij en het gerechtelijke onderzoek veranderd? Niets! Er waren inderdaad politici en toplui bij de politie die beloftes maakten voor de camera. Ze zeiden dat ze er alles aan zouden doen om de volledige waarheid naar boven te halen. Echt? Ik denk dat ze dat de camera’s hebben proberen wijsmaken. Naar mijn gevoel is er niets veranderd.”

Hebt u spijt dat u de beelden hebt verspreid?

“Néé. Ik had gewoon geen andere optie. Wat moest ik doen? Niemand was geïnteresseerd in Jozefs dood. Het parket vond een onderzoek niet nodig en de onderzoeksrechter deed of wij niet bestonden. Ik geloof nog altijd dat het goed is dat men door die bewakingsbeelden heeft kunnen zien wat er zich in die politiecel heeft afgespeeld. Hoe ze met mijn man – de vader van mijn dochter – zijn omgegaan. Zou iemand anders zijn vader of broer daar willen zien sterven onder die politiemensen? Nee, toch? Ik weet ook dat die beelden mijn man niet terugbrengen. Maar misschien helpt het andere mensen. Ik hoop dat het toch iets verandert.”

Vorig jaar vertelde u dat u de vreselijke beelden van uw man in die politiecel zelf één keer had gezien. Hebt u ze intussen al opnieuw bekeken?

“Eén keer en nooit meer. Ik heb die beelden niet nodig om te weten wat er is gebeurd. Voor mij is het duidelijk. Ik vind het wel spijtig dat veel mensen zich na die video vooral focusten op de jonge politievrouw die de Hitlergroet bracht. Ik wil haar niet goedpraten of zeggen dat ze niet verantwoordelijk is. Want ze kon Jozef evengoed hebben geholpen in plaats van dat gebaar te maken. Maar ik vind het persoonlijk veel erger dat haar collega zestien minuten op mijn weerloze man zat. Of dat de dokters en verplegers Jozef niet de hulp gaven die hij nodig had.”

Heeft er ooit iemand van de politie, dokters of verplegers contact met u opgenomen?

“Nooit. Niet na zijn overlijden en ook niet nadat de beelden op internet waren verschenen.”

Zou u eventueel willen luisteren naar wat zij te vertellen hebben? Naar hun uitleg?

“Na drie jaar verwacht ik van hen niets meer. Ik denk ook niet dat ik ze zelf nog iets wil vragen.”

Vraagt uw dochtertje soms naar haar papa?

“Ja. Lucia is nu zes jaar en begrijpt beter wat er is gebeurd. Ik heb haar altijd proberen weg te houden van de beelden. Ze heeft haar vader destijds in het ziekenhuis in Charleroi zien liggen aan al die kabels en draden. Ze dacht dat papa sliep. Ze weet nu dat hij dood is en dat er iets gebeurd is in België. Ik moest haar dat ook wel vertellen. Ik heb dat proberen uit te leggen – hoe moeilijk en pijnlijk dat ook was. Maar dat is iets tussen Lucia en mij. Ik wil ook niet dat men denkt dat ik medelijden zoek. Straks gaat ze naar het eerste leerjaar. Andere kinderen zullen haar ongetwijfeld vragen stellen over haar papa. Als er in België iets naar buiten komt over het onderzoek, wordt dat hier in Slovakije ook opgepikt door de media. Onlangs nog was er een hele politieke discussie in de nasleep van de dood van mijn man. De meerderheid en oppositie verweten elkaar dat er vanuit Slovakije niet snel genoeg was gereageerd na Jozefs dood. Ik kan dat niet uitleggen aan een kind van zes: dat volwassenen ruziën over haar papa en in werkelijkheid niets doen. Behalve bezig zijn met hun eigen politieke carrière.”

De dood van uw man is al vaker vergeleken met die van George Floyd, de Amerikaan die stierf nadat een politieman minutenlang met zijn knie in zijn nek bleef zitten. Ook dat werd gefilmd. Het grote verschil: nog geen jaar na zijn dood was de Amerikaanse politieman al veroordeeld.

“Ik wil mijn man niet vergelijken met George Floyd. Maar natuurlijk wringt het dat ze in België drieënhalf jaar na Jozefs dood zelfs nog altijd geen flauw benul hebben wie ze eventueel voor de rechtbank willen brengen. Het onderzoek naar zijn overlijden loopt nog altijd tegen x. Tegen onbekenden dus. Waarom? Iedereen is toch gefilmd en geïdentificeerd? Hoe duidelijk kan het zijn wie wat deed – of net niet deed, natuurlijk. Omdat de onderzoeksrechter zelf niemand in verdenking stelt, hebben mijn advocaten nu acht namen genoemd van wie wij vinden dat zij zich moeten verantwoorden voor de rechtbank. Maar we kregen geen reactie. Altijd moeten wij  smeken, voor iets wat toch automatisch zou moeten gebeuren? Dat maakt mij volledig moedeloos. Er gaat gewoon niets vooruit. Ik vrees dat ze het gewoon dood willen zwijgen.”