Volgens premier Alexander De Croo is het de eerste prioriteit om de risico’s van de evacuatiemissie uit Afghanistan zo klein mogelijk te houden, ook voor de Belgische militairen en diplomaten ter plaatse. Dat zegt hij in een interview aan de VRT. Maar ons land wil er wel alles aan doen om Belgen en andere rechthebbenden in veiligheid te brengen, benadrukt de premier.
Premier Alexander De Croo reageerde donderdagmiddag voor het eerst voor de camera’s op de chaotische situatie in de Afghaanse hoofdstad Kaboel. Duizenden buitenlanders en Afghanen proberen daar sinds enkele dagen het land te verlaten nu de radicaalislamitische taliban er de macht hebben gegrepen. Verschillende westerse landen voeren al enkele dagen evacuatiemissies uit, morgen/vrijdag kunnen ook de Belgische defensievliegtuigen allicht de eerste passagiers evacueren.
Ons land is volgens De Croo alvast niet te laat in gang geschoten. “De situatie is extreem gevaarlijk en chaotisch ter plaatse”, zei hij. “Onze eerste prioriteit is de risico’s zo klein mogelijk houden, ook voor onze militairen en diplomaten ter plaatse. Dan moet je dat zeer goed kunen plannen, en moet het zeer duidelijk zijn wie we willen repatriëren.” Daarnaast wil de premier absoluut vermijden dat de toestellen van Defensie leeg of halfleeg moeten terugkeren, wat Nederland en Duitsland eerder deze week al meemaakten.
De Croo benadrukte ook dat België al erg lang een negatief reisadvies aanhoudt voor Afghanistan, en dat Buitenlandse Zaken op 7 augustus nog gevraagd heeft om het land te verlaten. “Een groep mensen heeft dat niet gedaan. We doen er alles aan om hen in veiligheid te brengen, maar dat er risico’s waren, was duidelijk voor iedereen”, zei hij.
De Belgische toestellen – twee C-130’s – zullen volgens de premier morgen, overmorgen en wellicht ook nog in de dagen erna “meerdere vluchten” uitvoeren vanuit Kaboel. Hoeveel mensen ons land precies zal kunnen weghalen is onduidelijk, zeker omdat wie in aanmerking komt voor evacuatie zelf op de internationale luchthaven van Kaboel moet zien te geraken, voorbij de controleposten van de taliban. Het Belgische leger kan die mensen niet zelf naar de luchthaven begeleiden, benadrukte De Croo. “Een land als België heeft niet de capaciteit om met ‘boots on the ground’ extracties te gaan doen. Laten we kijken hoe de zaken verlopen bij de eerste vluchten en desnoods kijken hoe we ons op internationaal niveau kunnen organiseren.”
De premier wil wel proberen om vanuit België op de situatie in Afghanistan te wegen, in Europees verband. “We kunnen de taliban niet zomaar in de armen drijven van Rusland en China. Op Europees niveau moeten er communicatielijnen gelegd worden, in ieder geval op korte termijn zodat we mensen maximaal in veiligheid kunnen brengen.” Europa moet ook duidelijk maken dat het garanties wenst voor de bescherming van minderheden en vrouwen, zei De Croo.
De EU moet voor De Croo tot slot ook een rol spelen in de opvang van Afghaanse vluchtelingen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel gaf eerder al aan dat Duitsland tot 10.000 mensen zal opvangen. Volgens de premier moeten er Europese afspraken komen, zodat ieder land een inspanning doet. “Ik sta open voor een gerichte inspanning op Europees niveau voor mensen die recht hebben op asiel, maar dan moet iedereen zijn deel van het werk doen.”
Meerdere vluchten
Eerder op de dag liet minister van Defensie Ludivine Dedonder nog weten dat de Belgische vrachtvliegtuigen van Defensie morgen/vrijdag meerdere keren tussen de Pakistaanse hoofdstad Islamabad en de luchthaven van Kaboel in Afghanistan kunnen vliegen als dat nodig is.
België tracht net als vele andere westerse landen eigen onderdanen en andere rechthebbenden zo snel mogelijk weg te halen uit Afghanistan, nu dat land weer in handen is gevallen van de radicaalislamitische taliban. Een Falcon 7X en een A400 M-vrachtvliegtuig van Defensie zijn al aanwezig in Islamabad, waar ook de Belgische ambassade huist, twee C-130’s zijn onderweg en kunnen elk moment landen.
Vanaf vrijdag zouden de eerste evacuatievluchten tussen Islamabad en Kaboel kunnen plaatsvinden. België moet daarvoor slots aanvragen bij het Amerikaanse leger, dat de Hamid Karzai International Airport controleert. Volgens minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) zal ons land morgen/vrijdag meerdere keren kunnen landen op Kaboel als dat nodig is. Dat zei ze donderdagmiddag in een interview aan Belga. Maar alles is afhankelijk van de Belgen en andere rechthebbenden ter plaatse, zei ze. “Het is niet de bedoeling om terug op te stijgen met halflege vliegtuigen.”
Buitenlandse zaken, dat met een consulair team ter plaatse, is verantwoordelijk voor de verspreiding van informatie naar die mensen zodat ze zich op tijd naar de luchthaven kunnen begeven. Ter plaatse is er wel ruimte voor wat flexibiliteit, zei Dedonder. Zo zal ons land ook andere Europese onderdanen meenemen indien er nog plaats is op het toestel, net als mensen die een link met België kunnen aantonen. In een C-130 kunnen volgens de minister maximaal honderd passagiers mee. De terugvlucht van Islamabad naar België zal via gecharterde burgervliegtuigen gebeuren. De vrachttoestellen van Defensie worden voorbehouden voor het risicovollere traject tussen Pakistan en Afghanistan.
De regering maakte gisteren/woensdag bekend dat al zeker 470 mensen zich hebben aangemeld voor evacuatie door ons land. Het gaat dan om Belgen en hun kerngezinnen, zoals partners en kinderen. Daarbovenop komen nog eens de Afghanen die voor de Belgische staat hebben gewerkt, bijvoorbeeld als tolk of fixer, en Afghaanse medewerkers van internationale organisaties, Europese instellingen en mensen- of vrouwenrechtenorganisaties. Volgens Dedonder is het technisch alvast mogelijk “meerdere honderden mensen” te evacueren uit Kaboel. “Maar die mensen moeten nu op de luchthaven geraken.”
Ons land opereert net als de andere westerse landen enkel op de luchthaven van Kaboel: wie geëvacueerd moet worden moet daar in principe op eigen houtje geraken, voorbij controleposten van de taliban. Vooral voor mensen zonder westers paspoort loopt dat naar verluidt erg moeilijk in de praktijk. De Belgische operatie zal in elk geval “zo lang duren als nodig”, verzekert Dedonder.
‘Complete ramp’
In Kaboel houden gewapende leden van de taliban ondertussen mensen die Afghanistan willen ontvluchten tegen op weg naar de luchthaven. ‘Het is een complete ramp’, zegt een getuige aan Reuters. Ook de Amerikaanse viceminister voor Buitenlandse Zaken, Wendy Sherman, bevestigde de berichten. ‘Het lijkt erop dat ze Afghanen die het land willen verlaten verhinderen de luchthaven te bereiken.’
De ministers van Buitenlandse Zaken van de G7-landen bespreken donderdag de evacuaties, en proberen de vluchten te coördineren. ‘Het is een complete ramp’, zegt een getuige aan Reuters. ‘De taliban schieten in de lucht, duwen mensen, slaan hen met AK47’s.’
Een woordvoerder van de terreurorganisatie bevestigde dat soldaten in de lucht hebben geschoten, om de menigtes buiten de luchthaven uit elkaar te drijven. ‘We willen niemand verwonden.’