Op een druk trouwfeest hoeft het niet, maar alleen bij de bakker wel: welke logica schuilt er achter de mondmaskers?

Voor evenementen met maximum 200 bezoekers binnen of tot 400 mensen buiten zijn er vanaf 1 september - net als bij grotere evenementen die met het Covid Safe Ticket werken - geen beperkingen zoals mondmaskers en afstand houden meer. Waarom dan wel nog maskers in openbare gebouwen, winkels en op het openbaar vervoer?

Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano): “De logica zit ‘m in het feit dat je bij zo’n evenement of grotere bijeenkomst zelf kan kiezen of je eraan deelneemt of niet. Ik krijg ook veel reacties op het feit dat de mondmaskers niet verdwijnen: enerzijds van mensen die het maar niks vinden en van mening zijn dat de risico’s overschat worden, maar ook van mensen die net héél voorzichtig blijven. En terecht dat sommigen uiterst voorzichtig blijven, als ze een zwakke gezondheid hebben. Het zijn er toch enkele honderdduizenden, de groep mensen die al is aangeduid voor een derde dosis van het vaccin. Om hen te beschermen is het logisch dat we een mondmasker dragen in de winkel, op het openbaar vervoer en bijvoorbeeld op het postkantoor. Want ook fragiele mensen hebben vaak geen andere keuze dan te gaan winkelen of het openbaar vervoer te nemen om bijvoorbeeld naar het ziekenhuis te gaan.”

Dragen we alleen nog mondmaskers om de zwakkeren te beschermen?

Van Gucht: “Zo zwart op wit kan je het niet stellen. Het is niet omdat de regering zegt dat ze zoveel mogelijk maatregelen laat vallen dat de pandemie gedaan is. Het acute crisisgevaar is geweken, maar er gaan nog veel mensen besmet worden en ook nog heel wat in het ziekenhuis en mogelijk op de intensieve zorgen belanden. De mondmaskers zullen bijvoorbeeld dit najaar ook wel een rol spelen om het griepvirus in te dammen. Ik vind het ook een vorm van respect. In Nederland en Oostenrijk ben ik in winkels geweest waar het niet meer hoeft en daar wordt het personeel toch erg blootgesteld aan het virus terwijl ze daar zelf niet voor kiezen.”

Viroloog Johan Neyts (KU Leuven): “Ik denk ook dat we best het voorzichtigheidsprincipe hanteren wat mondmaskers betreft. Het is niet zo prettig, maar ook niet de grootste ramp om er één te dragen en we gaan er zeker nog levens mee redden. Het afschaffen vlak voor de herfst begint en later de winter komt, zou ervoor kunnen zorgen dat we snel op onze stappen moeten terugkeren. We zitten nu anderhalf jaar in de pandemie en zijn pas in januari met vaccineren gestart. Hoe immuniteit na vaccinatie op termijn zal afnemen, weten we uiteraard nog niet precies. Uit Israël zien we al dat diegenen die in januari zijn ingeënt - de oudsten dus - vandaag minder tegen het virus beschermd zijn dan wie in april een prik kreeg. We moeten nog niet te zot doen de komende maanden. De scholen gaan weer open, we gaan weer naar het werk, de hobby’s beginnen weer: het is rijden en omzien. Ook omdat de deltavariant veel besmettelijker is. Een deel van de gevaccineerden kan - ook al zijn ze goed beschermd tegen ziekte - toch virus in neus en keel dragen. Dat kunnen ze dan weer overdragen op iemand die niet gevaccineerd is of iemand met een kwetsbare gezondheid. Dus waar mensen dicht bij elkaar komen, zoals het openbaar vervoer, is het goed dat iedereen een mondmasker blijft dragen.”

Waarom volgen we het voorbeeld van Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië niet waar de maskers al grotendeels verdwenen zijn?

Nederlandse viroloog Ab Osterhaus: “Volgens mij is het verstandig dat jullie de mondkapjes nog niet opgeven. Bij ons in Nederland zijn ze van begin af aan heel controversieel en zijn er wetenschappers die er blijven op hameren dat er geen bewijs is dat ze werken. Maar toch zijn er grote aanwijzingen dat ze dat wél doen. Ik werk ook in Duitsland en daar is er geen enkele discussie over. Er zijn in Duitsland regio’s waar enkel de FFP2-maskers zijn toegestaan. Daar zijn de cijfers twintig keer lager dan in Nederland, maar komt dat door de mondkapjes? Dat is moeilijk te bewijzen. In Nederland leeft sinds de zomer het ‘Holadiejee: alles is voorbij!’-gevoel, maar dat valt nog te bezien. De focus is altijd geweest op de vraag: ‘kunnen onze ziekenhuizen het aan?’ en in het verleden zijn we toch door het oog van de naald gekropen. We hebben nu 1,8 miljoen niet-gevaccineerden: ze wonen voornamelijk in de Bijbelgordel (een grote groep gereformeerde gelovigen, red.) en in achterstandswijken in de steden. Dat is een klein percentage op het hele land, maar als het virus daar gaat woekeren dan zit je binnen de 2 à 3 maanden met grote problemen in de ziekenhuizen.”

Riskeren we door het mondmasker te behouden niet dat mensen het beu zijn en niet langer zullen dragen, waardoor het draagvlak verdwijnt wanneer het door een nieuwe variant of een verzwakte immuniteit weer belangrijk wordt?

Van Gucht: “Het omgekeerde, denk ik. Ik hou er echt niet van, want ik draag een bril en dan is het verschrikkelijk. Maar het nu afschaffen en het over een maand of twee moeten invoeren, lijkt me veel lastiger. Dan zal het veel langer duren eer je het masker weer terugziet in de maatschappij.”

De vaccinatiegraad in Vlaanderen is zeer hoog en ook dan blijven maskers nog aanwezig op bepaalde plaatsen. Gaan ze wel ooit helemaal verdwijnen?

Neyts: “Ook ik heb geen glazen bol, maar die dag komt zeker. Onze wapens tegen het virus worden er alleen maar beter op. We werken aan vaccins die langere bescherming bieden en er zijn ook therapieën op komst tegen het einde van het jaar. Dan kunnen we corona-patiënten bijvoorbeeld in de eerste vijf dagen na de start van de symptomen een infuus met antilichamen geven en dan hebben ze  veel minder kans op ernstige ziekte.  Als het meezit komen er nog dit jaar ook pillen tegen corona, net zoals een doosje antibiotica tegen een luchtwegeninfectie. Virusremmers kunnen heel krachtig zijn, denk maar aan HIV-remmers. Dertig jaar geleden was besmetting met aids een doodvonnis, maar nu kan je met één pil virusremmer per dag helemaal gezond blijven.”

Van Gucht: “Er zullen zeker mensen zijn die maskers nog lange tijd spontaan blijven dragen, bijvoorbeeld op het openbaar vervoer tijdens het griepseizoen, maar in de strijd tegen corona zullen ze zeker verdwijnen. Deze winter zal de pandemie nog niet gedaan zijn, maar dan komen we wel in de laatste fase. Komen we de winter goed door dan hebben we het wel gehad.”

Wanneer gaan we elkaar weer een hand of kus geven ?

Van Gucht: “Vroeger gaf ik mijn vader altijd een hand of een kus wanneer we elkaar zagen, maar hoewel we beiden gevaccineerd zijn en het risico klein is, doen we het toch niet meer. Dat komt wel weer terug, maar dat zal traag gaan. Als corona echt voorbij is en het ook niet meer in de actualiteit zit, dan gaan we wel weer kussen en handen geven.”