Het najaar belooft heftig te worden voor de federale regering. Naast de pensioenen, de fiscaliteit en de begroting, wachten ook andere hete hangijzers. Het dossier van de kernuitstap wordt hoe langer hoe meer, naast een praktisch en vooral technische discussie, een ideologische zaak. Daarbij zitten de groenen moeilijk: hoe kan je de bouw van extra gascentrales, met de onvermijdelijke CO2-uitstoot, blijven verantwoorden in tijden van klimaatopwarming? En die kwetsbaarheid ruikt men bij de MR, de regeringspartner die altijd het felst is blijven vechten voor het open houden. Vandaag krijgt een groep activisten en academici een voorpagina om te eisen dat de kerncentrales open blijven.

In het nieuws: Een open brief van “Horizon 238” met een hartstochtelijk pleidooi voor kernenergie, op de voorpagina van La Libre.

De details: Het zegt iets over de tijdsgeest, dat er plots ook felle voorstanders van kernenergie opduiken, zonder dat het pure lobbying van de sector is.

• Voor wie zich afvraagt waar de “238” voor staat, dit is een verwijzing naar Uranium-238, de isotoop die aan de basis ligt van nucleaire energie. Om maar te zeggen, de actiegroep is een beetje “nerdy”, ze uiten zichzelf ook als “ingenieurs met een passie voor kernenergie”.
• In een open brief, gericht aan eerste minister Alexander De Croo (Open Vld), hanteren ze een dramatische ondertoon: “Ons land staat op het punt een besluit te nemen dat zijn energielandschap voor de komende decennia onuitwisbaar vorm zal geven.” De kernuitstap dus, die ze absoluut willen vermijden.
  • “De keuze van de regering om uit kernenergie – de belangrijkste koolstofarme energiebron in België – te stappen en nieuwe centrales op fossiel gas te financieren via het capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) is paradoxaal en contraproductief.”
  • “Deze keuzes zouden het aandeel fossiele brandstoffen in het Belgische energielandschap alleen maar vergroten.”
  • “Geloven dat het noodzakelijk is te stoppen met kernenergie om hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelen is een vals dilemma.”
  • “Andere landen, zoals Finland, het Verenigd Koninkrijk en Canada, hebben ervoor gekozen hun energietransitie op deze twee koolstofarme energiebronnen te baseren.”

Opvallend: De boodschap komt bovenop die van andere “believers”.

• Zo is er Françoise Chombar, de ex-CEO van chipfabrikant Melexis die heel de zomer lang interviews is blijven geven. Als vrouwelijke “captain of industry” kreeg ze daarbij veel aandacht, nochtans telkens met hetzelfde “nieuws”.
• Wat Chombar maar blijft herhalen: “Het sluiten van de kerncentrales is totaal onverantwoord“.
• Daarbij schermt ze met een totale black-out, omdat de productiecapaciteit niet gegarandeerd is.
• “De energietransitie is een complex beleidsprobleem zonder mirakeloplossing. (…) Helaas wordt het debat ideologisch en partijpolitiek gevoerd, waardoor wetenschappelijke feiten en hun economische en sociale aspecten (on)netjes onder de mat worden geveegd”, zo stelde ze in De Tijd, daarbij frontaal de groenen viserend.
• Haar interviews kregen, in zomertijd, erg veel weerklank.

Bovendien: De beslissing in Vlaams-Brabant om de gascentrales niet te vergunnen zindert ook na.

• Is het een partijpolitiek spelletje geweest, of is de N-VA echt bijzonder bekommerd om de stikstofnormen? Feit is dat in juli de bevoegde gedeputeerde Gunther Coppens (N-VA) in Vlaams-Brabant een geplande gascentrale in Vilvoorde schrapt, tegen de adviezen van de eigen administratie in.
• “Het project botst met de strengere stikstofnorm, aangekondigd door Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). Ook zou de stad Vilvoorde haar klimaatplan niet kunnen halen door de centrale”, zo stelt Coppens.
• Die opvallende houding van N-VA kreeg veel kritiek: het kwam toch wel heel toevallig politiek gezien goed uit om te onderstrepen dat die gascentrales extra CO2-emissies en stikstofuitstoot veroorzaken.

The big picture: Over kernenergie staan de zenuwen strak gespannen.

• Met het dossier van de gascentrales heeft Tinne Van der Straeten (Groen) misschien wel het politiek gezien moeilijkste stukje energiebeleid voor zich: twee werelden van de groenen komen immers met elkaar in botsing.
• Historisch gezien is de groene beweging erg anti-kernenergie. Als grote trofee bij de eerste regeringsdeelname van Groen en Ecolo federaal, de paars-groene regering Verhofstadt I, werd de sluiting van de kerncentrales bedongen.
• Twintig jaar later is die nog steeds niet gerealiseerd: zowel Meyrem Almaci (Groen) als Jean-Marc Nollet (Ecolo) hadden dus historisch iets recht te zetten toen ze mee het Vivaldi-akkoord onderhandelden.
• Maar twee decennia later is de strijd om het nucleaire helemaal naar het achterplan verhuisd, ten opzichte van de klimaatdiscussie. Zeker bij de jonge generatie groenen ligt de prioriteit daar, net als bij de brede bevolking. Landen als Zweden zijn dan al (bijna) klimaatneutraal, ze doen dat voor de helft op kernenergie.
• Bovendien zijn aan de rechterkant van het landschap de standpunten verhard. Zowel Bart De Wever (N-VA) als Georges-Louis Bouchez (MR) zien in kernenergie een thema waarop ze het verschil maken met de ecologisten, die ze als “dogmatisch” wegzetten.
• De Wever was in de zomer van 2020 bereid om ver te gaan, om toch de groenen samen met de PS aan boord te halen, op vlak van ecologie. Met één grote “njet”: de kerncentrales moesten open blijven.
• Bouchez probeerde bij Vivaldi dezelfde methode: voor hem was het een no-go om de centrales definitief dicht te doen. In het regeerakkoord werd dus een “evaluatie in het najaar van 2021” aangekondigd, gekoppeld aan betaalbaarheid en bevoorradingszekerheid.

En nu? De federale regering staat voor een moeilijke keuze.

• Technisch gezien was Ecolo-baas Nollet altijd opvallend zeker van zijn zaak: die centrales zouden wel degelijk sluiten, de procedure is deze keer in het voordeel van de groenen. Uitbater Engie leek hem gelijk te geven: zij lieten al meermaals (opzichtig wanhopig) weten dat het “te laat zou zijn” om nog de centrales open te houden.
• Maar het dossier lijkt te kantelen. In de hoogste kringen van de MR valt het zelfvertrouwen op waarmee men over het dossier spreekt. Zeker na de zondvloed in Wallonië, die een diepe ellende heeft nagelaten en rechtstreeks gelinkt wordt aan de klimaatopwarming.
• “Hoe gaan Groen en Ecolo blijven uitleggen dat ze het klimaat willen redden en toch hardnekkig gascentrales bouwen? Wie kan dat blijven verdedigen?”, zo is te horen in kringen rond de voorzitter van MR.
• Bovendien lijkt Nollet zich opvallend “pragmatisch” op te stellen. “In november zullen we zien of er voldoende projecten zijn om de energiebevoorrading te verzekeren als alle kerncentrales dicht gaan. Als dat zo is, gaan ze ook dicht. In het andere geval blijven een of twee centrales langer open. Ik ben daar nuchter in”, zo stelde hij in De Standaard afgelopen weekend.
• Dat is opvallend, omdat Groen-vicepremier Petra De Sutter daarover recent nog andere taal sprak. “Falen is geen optie”, stelde zij over de uitstap. “Ik begrijp dat ze vol vertrouwen is. Als ik mijn lijstje bekijk, zie ik dat er al voor 2,3 megawatt aan gascentrales vergund zijn”, zo duidde Nollet wat hij altijd al achter de schermen heeft beweerd: technisch is de sluiting bijna onvermijdelijk.
• De vraag is of dat politiek gezien nog zo is. Want niet alleen is er de MR, die fel de strijd wil aangaan binnen de regering; aan Vlaamse kant staat de N-VA klaar om het thema helemaal uit te buiten: hoe nog extra CO2-uitstoot, in tijden van klimaatopwarming?

Na het debacle: De repatriëringen uit Afghanistan zijn volop bezig.

• Wie komkommertijd zegt, zegt ook Hans Bonte (Vooruit), de media-gretige burgemeester van Vilvoorde. Die wist zich toch maar weer op het voorplan te werken, in het VRT-radionieuws over Afghanistan. Eerst met het “nieuws” dat de mensen uit Kaboel in zijn gemeente worden opgevangen (in de kazerne van Peutie) én getest op Covid. Vervolgens nog eens, met de kritiek “dat zijn gemeentepolitie niet alle taken van bewaking kon doen”. Twee keer bingo: aandacht. Il faut le faire.
• Operatie Red Kite (Rode Vlieger) zoals ze heet, is nu volop aan de gang, waarbij het Belgische leger zo veel mogelijk Belgen, maar ook tolken en fixers die voor België werkten, naar Melsbroek probeert te halen. Voor de schermen is er niets dan lof voor elkaar, binnen de federale regering.
• In de wandelgangen van de federale regering is wel wat tandengeknars te horen over de aanpak van het duo Sophie Wilmès (MR) op Buitenlandse Zaken en Ludivine Dedonder (PS) op Defensie. Feit is dat op een bepaald moment de zaken helemaal niet gestroomlijnd liepen.
• Maar dat lijkt nu verholpen, de zaak loopt nu wel. “Ondanks de technische moeilijkheid van de operatie, loopt het tot nu toe goed”, zo verklaarde Dedonder gisteren.
• De klok tikt ondertussen genadeloos. Want de taliban heeft als ultimatum eind augustus gesteld, om de luchthaven van Kaboel helemaal in handen te krijgen. De Amerikaanse president Joe Biden, die erg veel krediet verloren heeft met zijn aanpak van het dossier, leek erop te spelen dat hij met troepen langer zou blijven, maar daar wil het nieuwe regime in Afghanistan niets van weten.

Te vrezen: De gevolgen op middellange termijn zijn niet te onderschatten.

• Ten eerste is er een algemene vrees in heel Europa dat zich scenario’s zoals in 2015 gaan herhalen: een massa vluchtelingen die zich een weg wil banen naar de EU. Toen waren het Syriërs, nu zouden het Afghanen kunnen worden.
• Daarbij speelt mee dat “sterke mannen” als Recep Erdogan in Turkije, maar ook Alexander Lukashenko in Wit-Rusland migratie meer en meer als wapen uitspelen: ze zetten hun grenzen open om de EU onder druk te zetten en concessie te verkrijgen.
• In 2015 bracht de instroom erg veel druk op het politieke systeem en kreeg met name extreemrechts zo de wind in de zeilen.
• Vraag is of zich dit scenario herhaalt voor Afghanistan. Een essentieel verschil lijkt alvast dat het taliban-regime zelf niet de grenzen gaat openzetten, én dat buurlanden als Iran, Pakistan of Turkmenistan dat ook niet van plan lijken.
• Een tweede effect van de instroom die nu al bezig is: komen er zo mogelijk fundamentalisten of extreem gewelddadige figuren binnen? Dat lijkt alvast een vrees bij de federale politie en minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). Dat blijkt uit een interne mail die bij Het Nieuwsblad belandde.
• Federaal procureur Frédéric Van Leeuw suste het afgelopen weekend nog dat er niet direct een terreurdreiging vanuit de taliban op komst is. Daarbij baseerde hij zich op rapporten van de VS.
• De instroom gaat natuurlijk over individuele gevallen, waarbij het toch op z’n minst een pak extra werk wordt voor de Belgische veiligheidsdiensten, om alles in kaart te brengen.