Vandaag spoedzitting G7 over Afghanistan, maar westen staat eigenlijk machteloos tegenover taliban

Negen dagen al duurt de impasse rond de internationale luchthaven van Kaboel, en het einde lijkt nog niet in zicht. De evacuatie van buitenlandse staf van ambassades en ngo’s en Afghaanse vluchtelingen verloopt traag en chaotisch. Hoewel er al duizenden zijn vertrokken, wachten nog zeker vijfduizend Afghanen op hun beurt.

De situatie rond het door talibanstrijders omsingelde vliegveld wordt intussen steeds gevaarlijker. Maandag kwam bij een vuurgevecht tussen Amerikaanse en Duitse militairen en enkele onbekende schutters zeker één Afghaanse bewaker om het leven en raakten er drie gewond. In totaal zijn afgelopen dagen meer dan tien doden gevallen.

Nu het vliegveld voor vluchtelingen vrijwel niet meer te bereiken is, zijn alternatieve opties dringend nodig. Onder meer Amerikanen en Fransen brengen hun evacués naar binnen in beveiligde transporten vanaf locaties verspreid over de stad. Andere landen denken hier ook over. Intussen komt de deadline van 31 augustus (de datum waarop alle westerse troepen weg moeten zijn) snel dichterbij.

Biden

De Amerikaanse president Joe Biden hintte er afgelopen weekend op dat die door hemzelf gestelde deadline (bijna 20 jaar na het begin van de geallieerde interventie) mogelijk moet worden verlengd. Hij zei dat hij een verlenging niet uitsloot. 

Groot-Brittannië drong er maandag bij monde van premier Boris Johnson op aan de termijn te verlengen om te voorkomen dat alle landen hun evacuaties moeten staken. “De harde realiteit is dat er zonder Amerikaanse steun geen internationale luchtbrug is”, aldus de Britse minister van de strijdkrachten James Heappey. Johnson zal het verlengingsverzoek dinsdag herhalen tijdens een spoedzitting van de G7 over Afghanistan.

De taliban lieten maandag al meteen weten dat geen enkel westers land een verzoek tot verlenging had gedaan en dat zo’n verzoek ook niet zou worden ingewilligd. Later waarschuwde een talibanwoordvoerder nog dat met verlenging na 31 augustus een ‘rode lijn’ zou worden overschreden, wat ‘een reactie zou uitlokken’.

De vraag is wat de westerse landen kunnen doen. Meer geweld (naast de militair begeleide extractie waarvan al sprake is) is geen optie. Niemand wil een confrontatie tussen geallieerde militairen en talibanstrijders in de straten van Kaboel. En een opschaling is onmogelijk zonder een nieuwe interventie te beginnen. En dat willen de bondgenoten nu juist niet meer, want dat is politiek onverkoopbaar aan het thuisfront.

Impasse

De taliban hebben daarmee feitelijk alle opties in handen. Ze kunnen en zullen de luchthaven van Kaboel weliswaar niet gewapenderhand innemen maar ze kunnen de bestaande situatie, een ‘low intensity’ belegering, natuurlijk wel een hele tijd in stand houden - weken- of desnoods, maandenlang - intussen rustig toekijkend wat de tegenpartij onderneemt.

De impasse doet denken aan de gijzelingscrisis in Teheran van 40 jaar geleden. Een groep Iraanse studenten hield toen na de islamitische revolutie van 1978 met steun van het regime van ayatollah Khomeini tussen eind 1979 en begin 1981 ruim 60 diplomaten en burgers 14 maanden gevangen in de Amerikaanse ambassade in Teheran. Een militaire reddingsoperatie van de VS mislukte, en kostte aan acht mensen het leven.

De Afghaanse crisis is uiteraard heel anders, maar ook nu kunnen de Amerikanen weinig doen. En er is een groot risico van escalatie, door een toevallig vuurgevecht tussen de Talibanstrijders en Amerikaanse mariniers, of een aanslag door Islamitische Staat op de duizenden Afghanen die rond het vliegveld bivakkeren. President Biden waarschuwde zondag dat hoe langer de evacuatie duurt, hoe groter de kans is dat IS zal proberen Amerikaanse soldaten of Afghaanse burgers bij de luchthaven te treffen.

Het is duidelijk dat zo’n aanslagscenario een nachtmerrie zou zijn voor Biden, die toch al in zijn maag zit met de catastrofaal verlopen terugtrekking, en die zijn populariteit vanwege deze van voorganger Donald Trump geërfde puinhoop al ziet kelderen. De Iraanse gijzelingscrisis kostte toenmalig president Jimmy Carter zijn herverkiezing.

De taliban op hun beurt kunnen eigenlijk niet verliezen. Ze kunnen de VS en hun bondgenoten zo lang mogelijk vernederen, en de Afghanen laten zien wat er gebeurt met mensen die hun regime willen ontvluchten. Daarna zouden ze de vluchtelingen alsnog kunnen laten gaan, om de wereld te laten zien hoe ‘gematigd’ ze zijn geworden. In lijn met hun belofte van amnestie voor iedereen die met de oude regering of westerse troepen en ngo’s heeft gewerkt. Alleen internationale sancties zouden een streep door die rekening kunnen trekken.