De toegekende vergunningen voor zowel het bedrijf 3M als voor de werken aan de Oosterweelverbinding zijn op vele punten problematisch. Dat zei Isabelle Larmuseau, advocaat en docent milieurecht, vanmorgen tijdens een hoorzitting van de speciale onderzoekscommissie over de PFOS-vervuiling in het Vlaams Parlement.

Zo is er in geen van beide gevallen een beoordeling gebeurd van de mogelijke schade op de beschermde natuur. Ook wat het water betreft, zijn de nodige toetsingen achterwege gebleven. Bij die natuurtoets komen nog twee recente arresten, een rond stikstof en een rond grondwatergebruik.

Er loopt een gerechtelijke procedure over de vervuiling op de Oosterweelwerf, aangespannen door bezorgde omwonenden. Het gaat om een zogeheten milieustakingsvordering. De uitspraak in deze zaak wordt een belangrijk moment. ‘De rechter is verplicht zich hierover uit te spreken. Hij of zij zal niet anders kunnen dan oordelen dat deze twee vergunningen onwettig zijn’, meent Larmuseau.

Zij zag nog veel tekortkomingen. Bij de vernieuwing van de vergunning van 3M, in september 2020, werd de lichtste vorm van milieu-effectenrapportage toegepast ondanks dat er verregaande beslissingen in vervat zaten. Het ging onder meer om een ruime lozingsnorm van 30 microgram PFOS per liter, terwijl de milieukwaliteitsnorm in het oppervlaktewater op 0,65 nanogram per liter ligt.

Wat de Oosterweelvergunning betreft, plaatste Larmuseau vraagtekens bij de onbeantwoorde vragen welke verontreiniging er aangetroffen zou worden op de plaats waar de tunnel gegraven wordt en waar men er mee naartoe zou gaan. ‘Dat had allemaal in het voorafgaande milieueffectenrapport moeten staan.’

Bedrijven hebben zorgplicht

Over wie opdraait voor de grote schoonmaak, liet de advocate ook weinig twijfel bestaan. Dat 3M aangesproken kan worden op wat het gedaan heeft, staat voor de advocate buiten kijf. ‘Er geldt in Vlaanderen een afvalverwijderingsplicht. 3M heeft illegaal PFOS verspreid via de lucht en via de bodem. Ze hadden een lozingsvergunning, maar nu is gebleken dat ze illegaal in het water geloosd hebben (de stof FBSA, red.). Dit kan strafrechtelijk vervolgd worden. Het bedrijf kan opgelegd worden de verontreiniging te verwijderen. Tot de laatste nanogram’

Er geldt in milieuzaken ook zoiets als een zorgplicht. ‘Ongeacht de normen die je opgelegd kreeg in je vergunning moet je als bedrijf altijd de nodige maatregelen nemen om schade of hinder te voorkomen. Dit is het tweede juridische wapen tegen 3M, boven op de afvalverwijderingsplicht’.

Larmuseau spaarde de Vlaamse overheid en Lantis, de bouwer van de Oosterweelverbinding, evenmin. ‘Ook wie verzuimt vervuiling te verwijderen, pleegt een misdrijf. De vervuilde grond die ze uitgraven, verliest pas zijn status van afval als ze een wettelijk geregeld hergebruik krijgt. Dat is volgens mij hier niet het geval.’

Extreem naïef

De tweede expert, professor milieurecht Geert Van Calster (KU Leuven), wees er in de commissie op dat er amper Europese wetgeving bestaat die op maat van de PFAS gemaakt is ‘Maar dat hoeft ook niet. Er zijn voldoende andere regels over monitoring, rapportering en beperkingen.’

Europa is wel aan een inhaalbeweging bezig. PFOA werd in juli 2020 verboden. Onder impuls van vier landen (Nederland, Denemarken, Zweden en Duitsland) wordt er geijverd voor een uitfasering van alle PFAS.

Er hebben in de VS al gerechtelijke procedures gelopen tegen 3M en Dupont en volgens Van Calster kan de Amerikaanse wetgeving ook in Europa ingeroepen worden.

Dat er binnen de bedrijven al decennia informatie beschikbaar was over de schadelijkheid van deze stoffen, maar dat ze nooit openbaar gemaakt is, bracht Van Calster tot een ontnuchterende conclusie. ‘We zijn extreem naïef geweest toen we ervan uitgingen dat het gros van de industrie altruïstische overwegingen aan de dag zou leggen.’

Verwante artikels

27/08/2021

 ‘Als 3M hiermee wegkomt, kan heel ons milieubeleid op de schop’