Hoe hoog Zuhal Demir mag mikken in de Wetstraat? Dat wordt de komende maanden duidelijker

In een tijd waarin politiek talent sneller dan ooit opbrandt, heeft Zuhal Demir, welbeschouwd, alles om een bepalende politica van dit decennium te worden.

Haar verhaal, de mijnwerkersdochter die zich opwerkt tot minister, spreekt aan. Haar stijl, die misschien nog het best te omschrijven is als ‘onbezonnen’ – in de goede en slechte betekenis van het woord – springt eruit. Haar electorale machtsbasis is meer dan stevig. Thuis, in Limburg, is Demir stemmenkampioen en haar concurrenten lijken niet in staat om daar veel aan te veranderen. Wouter Beke (CD&V) sleept de drama’s in de rusthuizen bij de start van de coronapandemie met zich mee. Meryame Kitir (Vooruit) moet de schade beperken na het vastgoedschandaal aan de top van De Voorzorg Limburg.

Ook binnen haar eigen partij lijkt Demir brede steun te genieten. Twee sprekende voorbeelden: net voor de Vlaamse feestdag op 11 juli roept het Vlaamsgezinde blad ’t Pallieterke, dat banden onderhoudt met minstens een deel van het geel-zwarte establishment, Demir tot de ‘echte ster’ van de regering-Jambon uit. Het cijferwerk van AdLens leert ondertussen dat Demir dit jaar bijna evenveel op Facebook geadverteerd heeft als haar partijgenoot en Vlaams minister-president Jan Jambon.

Zware kost

Hoe hoog spring-in-’t-veld Demir mag mikken in de Wetstraat? Dat zal in de komende maanden duidelijker worden. Demir krijgt dit najaar vier groene sleuteldossiers tegelijk op haar bord. Dat is zware kost voor eender welke minister. Laat staan voor iemand die qua bestuurservaring terugvalt op twee jaar als districtsvoorzitter in Antwerpen en anderhalf jaar als staatssecretaris voor Gelijke Kansen in Michel I. Volgens tegenstanders ligt hier haar belangrijkste zwakte.

Concreet zal minister Demir zich de volgende weken moeten buigen over: een upgrade van het bestaande Vlaamse klimaatplan, de mogelijke toekenning van vergunningen voor vier nieuwe gascentrales, de praktische uitwerking van de bouwshift (of betonstop) en nieuwe stikstofnormen. Het ene dossier is inhoudelijk nog technischer en ligt politiek nog gevoeliger dan het andere.

Voor de aanscherping van het huidige Vlaamse klimaatplan heeft Demir voor de zomervakantie aan haar collega-ministers gevraagd om hun huiswerk te maken. Tegen de start van het nieuwe werkjaar moeten ze hebben uitgedokterd waar er binnen hun eigen domeinen nog groene winst te boeken valt. Het is afwachten wat dit zal geven. Wat zeker is: Vlaanderen heeft vandaag een klimaatplan dat – althans volgens de optimisten – leidt tot 35 procent minder schadelijke uitstoot tegen 2030. Om in lijn te blijven met het klimaatakkoord van Parijs wil Europa dat dit fors opgetrokken wordt.

Met het huidige Vlaamse klimaatbeleid, waarin vooral het laaghangend fruit wordt geplukt, zal het niet lukken om enigszins in de buurt van het Europese doel (47 procent) te komen. Er zullen taboes moeten sneuvelen, zoals de invoering van een slimme kilometerheffing of de verplichte renovatie na aankoop van een woning. Twee maatregelen waar bijna alle klimaatspecialisten voor te vinden zijn – als ze doordacht worden ingevoerd. Maar ook twee verregaande maatregelen waarvan in Jambon I iedereen klamme handjes krijgt. Niet het minst de N-VA.

Kernuitstap

Aan het nut van de bouwshift twijfelt na de overstromingen in de provincie Luik vorige maand niemand meer. Een dichtbevolkte regio zoals Vlaanderen moet in zijn ruimtelijke ordening voldoende plaats laten aan de natuur. Daar is het de laatste decennia gruwelijk fout gelopen. De bouwshift lijkt anno 2021 vooral een financiële kwestie. Minister Demir heeft voor de zomer een taskforce opgericht die voor eens en voor altijd moet uitvlooien hoeveel de hele hervorming kost, met compensaties voor de eigenaars die bouwgrond verliezen. Daarna is er een planning tot 2040 nodig, de einddatum van de bouwshift.

Het belang van zo’n duidelijk tijdspad valt niet te onderschatten. Het geeft lokale besturen en bouwpromotoren een signaal: het is nu echt gedaan met verkavelen in overstromingsgevoelig gebied. Hoe de bouwshift straks in het budgettaire plaatje van Vlaanderen zal passen, nu de regio diep in het rood gaat door de coronacrisis, blijft wel een enorm vraagteken. Ter illustratie: voor de nakende begrotingsopmaak 2022 wordt her en der gesproken over een besparingsoefening van meer dan 1 miljard euro.

Het dossier van de gascentrales, vergunningsaanvragen die in theorie cijfermatig behandeld worden, is ideo­logisch beladen geraakt door het grote belang van deze gascentrales voor de kernuitstap. De Croo I wil die zoals gepland doorvoeren tegen 2025. N-VA eist als federale oppositiepartij dat er uitstel komt, onder meer om extra uitstoot te vermijden. Ook Demir heeft deze stelling al, luidkeels, verkondigd.

Nu wacht haar een lastige beslissing. Als Demir de vergunningen voor de gascentrales blokkeert, dreigt een vertrouwenscrisis met Open Vld en CD&V. Als ze toestemming geeft, lijdt ze gezichtsverlies.

Een mogelijke ‘elegante uitweg’ vormen de strengere stikstofnormen. Die gelden voor gascentrales en ook die komen er dit najaar nog aan. Al botst ze daar opnieuw op christendemocraten, die onder druk van de bevriende Boerenbond staan om de landbouwers zoveel mogelijk te sparen.

Hoe dan ook: het wordt uitermate boeiend om te zien hoe Demir zich de komende maanden in deze vier groene sleuteldossiers opstelt. Vier dossiers die mee het gezicht van onze regio zullen bepalen. Noem het gerust haar inhoudelijke lakmoesproef.

Oh ja, de hele PFOS-saga in Antwerpen, die loopt trouwens ook gewoon door.