Nieuw schooljaar met nieuwe eindtermen, laptop voor leerlingen en taaltest voor kleuters

Vanaf dit schooljaar krijgt elke leerling vanaf het vijfde leerjaar basisonderwijs een eigen laptop of een gelijkwaardig ICT-toestel ter beschikking. Scholen krijgen middelen voor ICT-materiaal voor leraren en er komt een sterk statuut voor de ICT-coördinator in alle onderwijsniveaus. Die maatregelen komen er in het kader van de Digisprong. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts maakt zich sterk dat de Digisprong de onderwijskwaliteit zal versterken. Zo zullen leerkrachten bijvoorbeeld beter kunnen differentiëren. “Zwakkere leerlingen kunnen meer op maat begeleid worden, sterkere leerlingen kunnen meer uitgedaagd worden met bijvoorbeeld extra oefeningen”, is de redenering.

Die hardware is uiteraard belangrijk, zegt Lieven Boeve, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, maar nog belangrijker is de vraag wat scholen ermee gaan doen. “We moeten ervoor zorgen dat het rendeert dat elke leerling een computer heeft.” Daarvoor is nascholing nodig, maar ook didactische software. “Voor ons is het vooral belangrijk dat scholen goed ondersteund worden in het maken van een goed beleidsplan rond ICT”, aldus Boeve. Hij wijst er nog op dat de middelen die scholen voor de Digisprong krijgen, binnen de twee jaar moeten worden ingezet en dat er geen garantie is dat er later nog middelen zullen zijn. “Als een computer drie jaar meegaat in een onderwijssetting, is die aan vervanging toe. Dat is misschien niet het probleem van de huidige regering, maar voor de scholen wordt dat wel een probleem”, verklaart Boeve.

Dit schooljaar gaan in het derde middelbaar nieuwe eindtermen en goedgekeurde leerplannen in. Daar heerste nog lange tijd onzekerheid over aangezien de onderwijskoepel Katholiek Onderwijs Vlaanderen in februari naar het Grondwettelijk Hof was gestapt om de eindtermen te laten vernietigen. Eind juli verwierp het Hof alvast de vordering tot schorsing. Het moet zich wel nog uitspreken over de beroepen tot vernietiging van de eindtermen. Dat betekent dat de eindtermen voor de tweede graad secundair onderwijs op 1 september kunnen ingaan, maar dat ze nog niet definitief zijn bevestigd.

Hoewel er pas eind juli duidelijkheid was over de eindtermen, waren er volgens de koepels geen al te grote organisatorische problemen in scholen. “Wij hadden ons zeer goed voorbereid op alle scenario’s. Dat is paradoxaal genoeg de reden waarom het Grondwettelijk Hof de vordering tot schorsing verworpen heeft. Het heeft geen enkele inhoudelijke uitspraak gedaan”, aldus Boeve. “In onze leerplannen hebben we een disclaimer opgenomen waarin we erkennen dat ze te druk zijn. Daar worden we toe gedwongen omdat de eindtermen te gedetailleerd en uitgebreid zijn.” Katholiek Onderwijs Vlaanderen hoopt dat het Hof in de loop van het schooljaar een uitspraak doen over de grond van de zaak en dat de eindtermen alsnog vernietigd worden.

Bij het Gemeenschapsonderwijs GO! klinkt een heel ander geluid. Afgevaardigd bestuurder Koen Pelleriaux zou het net zeer jammer vinden als de eindtermen vernietigd worden. Volgens hem zijn er “hier en daar punctuele problemen”. “De minister heeft beslist om een praktijkcommissie op te richten met mensen uit het veld om die problemen in kaart te brengen. “Ik vermoed dat die problemen al opgelost kunnen worden voor het Grondwettelijk Hof zijn uitspraak doet”, zegt Pelleriaux.

Verder moeten ook alle kinderen in de derde kleuterklas verplicht een taaltest afleggen. De zogenoemde KOALA-test moet tussen 10 oktober en 30 november plaatsvinden. De scholen kunnen zelf het moment inplannen en er bijvoorbeeld ook voor kiezen om de oudste kleuters medio oktober en de jongste kleuters pas eind november te testen. De data zijn gekozen zodat de kinderen na de zomervakantie de tijd hebben om in te lopen, maar er ook nog voldoende tijd overblijft in het schooljaar om leerlingen met een taalachterstand bij te spijkeren. Blijkt de achterstand op het einde van de kleuterklas alsnog te groot, dan kan de klassenraad adviseren om de overstap naar de lagere school uit te stellen. Als ouders dat advies naast zich neerleggen, dan krijgt het kind in het eerste leerjaar een taalintegratietraject opgelegd. In beginsel gaat het dan om een taalbadklas, of een volwaardig alternatief.

Daarnaast zijn er vanaf 1 september nieuwe toelatingsvoorwaarden voor het gewone lager onderwijs. Van 5-jarige kleuters wordt tijdens het voorgaande schooljaar ten minste 290 halve dagen aanwezigheid verwacht voor de toelating tot het gewoon lager onderwijs in het schooljaar 2021-2022.

Nog nieuw dit jaar is dat de regels veranderen voor leraren die zich kandidaat willen stellen voor een vaste benoeming. Leerkrachten kunnen al na 290 dagen - in praktijk een volledig schooljaar - zicht krijgen op een vaste benoeming en na 360 dagen effectief vast benoemd worden. Tot nu kon dat pas na 690 dagen. Gemotiveerde starters zullen ook meer kansen krijgen om vast benoemd te worden, omdat scholen veel sneller vacantverklaringen zullen uitschrijven.

Ook de evaluatieprocedure wordt aangepast. Zo krijgen beginnende leerkrachten aan het einde van elk schooljaar een beoordeling, zodat ze weten wat hun werkpunten zijn. Zo weten ze na maximaal 3 jaar of ze echt een toekomst hebben in het onderwijs. De evaluatieprocedure voor vast benoemde leerkrachten wordt ook aangescherpt. De verplichting om ieder personeelslid minstens om de 4 jaar te evalueren, vervalt. Scholen zullen de evaluaties kunnen toespitsen op de personeelsleden die niet meer goed functioneren. Op basis van die evaluatie kan de directie veel sneller overgaan tot een persoonlijk coachingstraject van 120 dagen. Als zo’n coachingstraject twee keer zonder gevolg blijft en als de tekortkomingen blijven bestaan, dan kan een personeelslid ontslagen worden. Voor alle andere personeelsleden moet enkel nog een (informeel) functioneringsgesprek georganiseerd worden op regelmatige basis.

Tot slot is het uitkijken naar de nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst (cao) in het onderwijs. De ontwerpversie is al klaar sinds eind juli, maar de onderwijspartners legden de tekst eerst voor aan hun achterban. Er komt onder meer extra ondersteuning voor directeurs en hun loon gaat omhoog. Voor leraren komen er maatregelen om de werkdruk te verlagen.

Pelleriaux liet al weten dat hij niet achter de ontwerpversie staat. Hij is niet te vinden voor de maatregelen waarbij leerkrachten uit de klas gehaald worden om meer tijd te kunnen besteden aan vakbondstaken. In tijden van lerarentekorten vindt hij dat ongehoord. “De maatregel kwam zeer hard binnen bij onze achterban.”

De onderhandelingen zijn nog aan de gang. 

Het lerarentekort is niet nieuw, maar het probleem lijkt urgenter te worden. hangen heel wat andere zaken samen met dat tekort: de leervertraging wegwerken, de kwaliteit van het onderwijs opkrikken en het personeelsbeleid op scholen aanpakken.

Bij onderwijskoepel Katholiek Onderwijs Vlaanderen merken ze dat vooral omdat de klachten daarrond vroeger komen. “Vijf à zes jaar geleden kwamen er rond januari pas berichten binnen van directeurs die geen vervangers vonden voor zieken of leraren die met pensioen gingen. Nu geven directeurs aan dat ze hun team niet meer kunnen samenstellen voor het nieuwe schooljaar”, verklaart Lieven Boeve. “Vroeger was het team samengesteld voor de zomervakantie, terwijl scholen nu nog actief op zoek zijn. Sommige scholen zullen met te weinig leraren opstarten.”

De arbeidsmarkt trekt aan, wat betekent dat het moeilijker is om mensen naar het onderwijs te lokken, zegt Koen Pelleriaux, afgevaardigd bestuurder van het Gemeenschapsonderwijs GO!. “Dat leidt er ook toe dat er grote concurrentie is tussen scholen in de jacht op goede leerkrachten.” Zo zijn directies soms genoodzaakt om iedereen die zich aanbiedt, aan te werven, “terwijl een goede match voor zowel de school als voor het welbevinden van de leraar belangrijk is”, zegt Boeve.

De gevolgen zijn enorm. Er zijn grotere klassen en directeurs of mensen zonder het juiste diploma komen voor de klas te staan. Dat heeft gevolgen voor de kwaliteit van het onderwijs. Bovendien zijn er nog eens extra handen nodig om de leervertraging als gevolg van de coronacrisis aan te pakken. Er worden dan wel extra middelen vrijgemaakt, maar daar moeten ook kandidaten voor zijn. Daar wringt het schoentje.

Er gingen al verschillende ballonnetjes op met voorstellen om het probleem aan te pakken. Katholiek Onderwijs Vlaanderen en het Gemeenschapsonderwijs GO! zijn het erover eens dat een opdracht van een leraar niet uitgedrukt moet worden in lesuren, maar wel in een jaaropdracht. Bekijk vervolgens wat de kwaliteiten binnen dat team zijn en verdeel op die manier de taken, luidt de redenering.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen zou in dat team - ook in het basisonderwijs - graag een mooie mix zien van bachelors, masters en eventueel onderwijsassistenten. De koepel pleit voor een master basisonderwijs naar analogie van de master verpleegkunde. Daarmee zouden studenten die een bacheloropleiding basisonderwijs volgen, nadien nog een master kunnen volgen. Daarmee zullen er niet alleen meer mensen beschikbaar zijn in het onderwijs, er zullen ook andere profielen aangetrokken worden waardoor het lerarenteam diverser wordt en de kwaliteit van het onderwijs stijgt.

Pelleriaux staat ook achter dat voorstel. “Steeds meer jongeren studeren aan de universiteit, terwijl masters enkel in de laatste twee schooljaren van het middelbaar ingezet kunnen worden. Zo verliezen we een grote groep potentiële leraren”, zegt hij.

Een ander voordeel van werken vanuit een team is dat directies beter aan personeelsbeleid kunnen doen.

De koepels erkennen dat dit oplossingen zijn voor de middellange termijn. Er zijn ook kortetermijnoplossingen nodig. Voor Pelleriaux is jonge leerkrachten aan boord houden daarbij noodzakelijk. “Hen meer betalen is niet evident, maar we kunnen de job van een beginnende leerkracht wel aantrekkelijker maken. Geef hen meteen een voltijdse opdracht en comfortabelere uurroosters.”

DE GROTE SCHOLENRONDVRAAG, DEEL 1: Hoe lost uw school het lerarentekort op? En komt er straks een mobiel vaccinatieteam naar uw klas? Wij vroegen het aan 100 directeurs (+)

LEZERSBRIEF. “Ik ben twintig jaar schooldirectrice maar bij zoveel chaos krijg ik zin om er de boekentas bij neer te leggen”

Leerlingen schrijven te weinig, leerkrachten wijzen naar de invulboeken: “Mijn dochter schreef in één jaar 20 zinnen en 4 teksten voor het vak taal” (+)