Hoe ‘Tien om te zien’ het Vlaamse lied een glorieperiode in knalde

Bij de start van VTM op 1 februari 1989 lag de showbizzsector op apegapen. Er was op de toenmalige BRT geen platform voor Vlaamse entertainers op tv noch radio, wat ook voelbaar was in de hitlijsten. Eind jaren 80 kwam je bij een rondvraag naar de succesvolle Nederlandstalige artiesten van het moment niet verder dan Will Tura en Willy Sommers. Met wat geluk werd ook Paul Severs een keer vermeld. Op een uit de hand gelopen pensenkermis vormden Vlaamse levensliederen de soundtrack, maar de reikwijdte van het Vlaamse lied was beperkt.

Bij de voorstelling van VTM op een Flandriaboot in Antwerpen werd een gloednieuwe liedjesshow aangekondigd: Tien om te zien. “We hadden toen enkele artiesten van onze openingsshow meegedeeld, maar daar zaten slechts een à twee Vlaamse zangers tussen”, vertelt bezieler Jos Van Oosterwyck. “Waarop een kritische journalist terecht opmerkte: de V van VTM staat toch voor Vlaams?” Tot dan werden artiesten in de eigen landstaal stiefmoederlijk behandeld. “Enkele maanden later werd de Vlaamse muziek je naar de kop gesmeten.”

Op donderdag 9 februari 1989 kwam Tien om te zien voor het eerst in de ether, met Willy Sommers en Bea Van der Maat als presentatoren van dienst. De eerste studioshows werden ingeblikt in Denderleeuw, later zou de liedjescarrousel naar Leuven verhuizen. In de zomer van ’89 ging Tien om te zien op tournee: eerst naar Bobbejaanland, vervolgens naar Bellewaerde, dan naar de Zeedijk van Blankenberge, om te eindigen op de Grote Markt van Sint-Niklaas. Kijkcijfergewijs haalde de muziekshow van VTM na enkele weken al moeiteloos het miljoen, maar nog opvallender: het programma hertekende de Vlaamse hitlijsten.

Jos Van Oosterwyck kreeg voor de samenstelling van de optredens carte blanche van Mike Verdrengh, de toenmalige programmadirecteur van VTM. “Mike zei: na een jaar moeten we het effect op de hitlijsten kunnen zien. Maar dat was al na vijf weken het geval.” Will Tura stelde tijdens Tien om te zien zijn single ‘Mooi, ’t leven is mooi’ voor, waarmee hij meteen tien weken lang de Vlaamse Top Tien zou aanvoeren.

Voor Willy Sommers, van 1989 tot 2004 actief als presentator, was het programma een soort reanimatieapparaat: sinds hij te zien en te horen was in Tien om te zien schoot Sommers’ singleverkoop Jeff Bezos-gewijs de lucht in. Waar ‘Het water is veel te diep’ begin 1989 slechts enkele duizenden keren verkocht werd, zou hij er dankzij de hitshow van VTM alsnog een gouden plaat mee behalen, goed voor 25.000 verkochte exemplaren. “Vóór VTM had ik het gevoel dat mensen ons vergeten waren, dat de Vlaamse showbizz op sterven na dood was”, zegt hij daarover.

Speeltuin

“Uit de verkoopcijfers kun je afleiden dat er bij het Vlaamse publiek nood was aan een programma als Tien om te zien”, stelt Bea Van der Maat. De zangeres van Won Ton Ton was de eerste presentatrice aan de zijde van Willy Sommers. Zelf heeft ze nooit de verkoopcijfers van haar groep in het oog gehouden. “Ik herinner mij wel dat het die periode heel druk was”, lacht ze. Druk. Met die woordkeuze vat Van der Maat het effect dat het programma had op Belgische entertainers.

Niet alleen de carrières van ronkende namen als Will Tura of Willy Sommers kenden een boost, Tien om te zien werd ook een speeltuin voor jong talent. Bob Savenberg was van 1984 tot 1996 drummer bij Clouseau. In 1988 scoorden ze met ‘Alleen met jou’ hun eerste nummer 1-hit in de Vlaamse Top Tien. “Dat was een jaar voor de start van Tien om te zien. Van die single verkochten we pakweg 5.000 exemplaren, een jaar later was ‘Anne’ goed voor 50.000 exemplaren. Da’s maal tien, hé! Tien om te zien heeft de Vlaamse muziek gered, ik kan het niet anders verwoorden.”

De hele muzieksector surfte mee op het succes van Tien om te zien. Doordat Belgische artiesten een platform kregen, groeiden platenfirma’s, waardoor opnamestudio’s vaker werden geboekt. Ook in het livecircuit was het Tien om te zien-effect voelbaar, waardoor de sector ook achter de schermen floreerde. “Ik vond onlangs een agenda van Clouseau terug van de jaren 90. Wij speelden 124 shows in een jaar. Leg maar eens uit aan een Amerikaan dat je meer dan honderd keer kunt optreden in een land dat een zakdoek groot is”, illustreert Savenberg.

Vanaf september 1989 werd Tien om te zien ’s winters opgenomen in Leuven, tijdens de zomer was het strand van Blankenberge het decor. Het succes van het programma was “de mengeling aan stijlen”, aldus Van der Maat. Zij ziet bezieler Van Oosterwyck als de Messias, de man die een sector uit een comateuze toestand heeft gered. Mama’s Jasje, Jo Vally, Get Ready! en meer hebben hun carrière te danken aan Tien om te zien, maar “als zij geen muziek uitbrachten, had ik geen programma kunnen maken”, zegt Van Oosterwyck.

Alles kon

Later zou Bob Savenberg als manager van Natalia zien hoe ook niet-Nederlandstalige artiesten uit eigen land profiteerden van het succes van de liedjesshow. “Natalia was na haar deelname aan Idool al zeer succesvol, maar je kon je geen beter medium inbeelden om promo te voeren voor een nieuwe single dan Tien om te zien. Als je wekelijks in primetime op televisie komt voor een miljoen kijkers… Daar kon niets tegenop boksen.”

Alles kon, alles mocht in Tien om te zien. Het ging het van schlagers over de Nederlandstalige rock van De Kreuners of Gorki naar de popmuziek van Leopold 3 en de new beat van De Confetti’s. Met Tina Turner, Kylie Minogue en Tom Jones lokte Van Oosterwyck ook internationale sterren naar het strand van Blankenberge. Daar ontstonden Beatlemania-achtige toestanden. De sterren werden achtervolgd door horden hysterische fans, bodyguards ontfermden zich over de veiligheid van de artiesten, van Clouseau tot Luc Steeno.

Elke week werden er speciale treinen ingezet naar Blankenberge om tienduizenden fans ter plaatse te krijgen. Eén keer werd zelfs het gemeentelijke rampenplan afgekondigd omdat 40.000 mensen op weg waren naar de badstad. Tien om te zien werd Vlaanderens meest iconische muziekprogramma.

“Als je lang genoeg bestaat, word je vanzelf legendarisch”, sust Van Oosterwyck. Maar toch: de erfenis van Tien om te zien is overal. De vele schlagerfestivals, de studentenfeesten waar tot een kot in de nacht het oeuvre van Will Tura, Bart Kaëll en Luc Steeno wordt meegebruld, de Vlaamse showbizzcultuur: alles is terug te brengen naar de VTM-show.

Liedje uitgezongen

In augustus 1999, na 554 afleveringen, werd beslist om Tien om te zien niet langer wekelijks uit te zenden. De liedjescarrousel bleef nog tot 2008 tijdens de zomermaanden draaien, daarna was het liedje van Jos Van Oosterwyck uitgezongen. “Ik weet niet wie er achter die beslissing zat”, zegt hij. “Wellicht iemand die geen fan was van het concept. Als je lang genoeg zaagt aan een stoel, valt er al eens een poot af. Ze hebben gekozen voor iets dat moderner was, Hit the Road, maar dat sprak niemand aan.”

Na één seizoen van Hit the Road trok VTM de stekker uit de opvolger van Tien om te zien. Vervolgens experimenteerde de zender met Annes Vlaamse 10, maar ook die muziekshow was geen lang leven beschoren. Deze zomer pakte de zender uit met compilatieshows van Tien om te zien, waarmee hij gemiddeld 500.000 kijkers bereikte. Woensdag is er een eenmalige terugkeer van het iconische programma. Laat VTM zo een opening voor een eventuele reboot?

“Ik ben benieuwd of VTM nog plannen heeft met Tien om te zien”, is Jos Van Oosterwyck nieuwsgierig. “Als ze een doorstart maken, mag het geen nostalgische show worden.” Artiestenmanager en ex-Clouseau-drummer Bob Savenberg sluit zich daarbij aan. “Iederéén in de muziekindustrie zou ‘ja’ zeggen tegen een nieuw muziekprogramma, maar of dat zal aanslaan bij het publiek is een andere zaak. Er zijn genoeg goede artiesten – daar zal het niet aan liggen – maar hoe krijg je zo’n show nog verkocht? Via televisie of een ander medium? Deze zomer mikte VTM op nostalgie, maar je kunt daar niet op blijven teren.”

“Toen wij begonnen, was er enkel tv”, vult Bea Van der Maat aan. “Het beperkte medialandschap speelde in ons voordeel. In de jaren 90 kon je je nog verheugen op iets. De kijker keek reikhalzend uit naar Tien om te zien, daags nadien ging je naar de platenwinkel om de nieuwste singles op de kop te tikken. De tijden zijn veranderd, de helft van het plezier is weggevallen. Alles moet rap, rap, rap gebeuren.”

Tien om te zien 2.0 maken lijkt de coryfeën onhaalbaar, “wegens de enorme productiekost”. Savenberg ziet nog een andere reden waarom een liedjesshow op tv moeilijk werkt. “Je moet het eens navragen bij de specialisten die het kijkgedrag bestuderen. Bij talkshows die eindigen met een muzikale noot zappen we massaal weg aan het einde van de show. Muziek op televisie is niet meer de grote interesse.” Entertainment beperkt zich niet meer tot tv. “TikTok is nu de belangrijkste hitleverancier, invloedrijker dan Spotify. Als je een muziekshow wil maken die werkt, zou ik eerder die richting uitkijken.”

De eenmalige comeback van Tien om te zien: 1 september om 20.35 uur op VTM