"Kinderen van de migratie" vanavond nieuw op Canvas: "We deden het werk dat de Belgen liever niet deden"
Canvas lanceert vanavond een nieuwe documentairereeks "Kinderen van de migratie". Na de Tweede Wereldoorlog werd de Belgische economie heropgebouwd dankzij meer dan 300.000 arbeidskrachten of "gastarbeiders" uit onder meer Italië, Griekenland, Turkije en Marokko. Na de migratiestop in 1974 kwamen migranten terecht in minder gegeerde zwartwerkjobs. In zes afleveringen getuigen arbeidsmigranten van de eerste, tweede en derde generatie. Een verhaal over discriminatie en racisme, over fatalisme en opstandigheid.
"Als we de puntjes op de 'i' willen zetten, zijn ze verkocht geweest voor een zak kolen", zegt Antonio Andronico, die hier samen met een hele generatie Italianen in de Limburgse steenkoolmijnen kwam werken. België sloot in 1948 een eerste migratieakkoord met Italië om 1.000 gastarbeiders te laten werken in de mijnen in ruil voor 5.000 ton steenkool.
De arbeiders werden gelokt met beloftes over goede huisvesting, een goed loon en onderwijs voor de kinderen. Maar, zo leert de Canvasreeks "Kinderen van de migratie", in de praktijk kwam daar weinig of niets van terecht. Integendeel. De gastarbeiders moesten in zeer zware en gevaarlijke omstandigheden lange uren kloppen.
Doorheen de jaren 50 en 60 was onze economie grotendeels gebouwd op de gastarbeid. Ook de industrie en de dienstensector hadden steeds meer goedkope arbeidskrachten nodig voor de jobs die Belgen niet meer wilden invullen. Die arbeiders werden gehaald in Spanje, Turkije en Marokko, meestal uit achtergestelde gebieden.
Hier werden grote fabrieken bevolkt met steeds meer buitenlandse arbeiders: Ford Genk bijvoorbeeld en Metallurgie Hoboken. Het leven was er zwaar, Sarie Abdeslam, uit Marokko, hield het werk maar één week vol. De vader van Malika Bouchout werd ziek van het giftige stof, maar durfde niet naar de dokter te gaan, uit schrik te worden ontslagen.
Het werk in de fabrieken was zwaar en gevaarlijk:
"Verboden voor ratten, honden, katten, Italianen,...."
Halfweg de jaren 70 barsten twee bommen. De regering voert in augustus 1974 een migratiestop af. Talrijke migranten grijpen nog snel een kans om hier te komen werken, vooral Marokkanen en Turken. Er komen steeds meer nieuwe inwijkelingen, de migranten die hier al wonen, gaan niet meer terug.
De tweede bom is de oliecrisis van 1973. Die veroorzaakt veel werkloosheid, ook bij de migranten en hun kinderen, die vaak de meest kwetsbare beroepen uitvoeren. Velen komen genoodzaakt in zwartwerk terecht, ze worden opgepikt door koppelbazen en werken illegaal in de bouw of gelijkaardige sectoren.
De Canvasreeks toont hoe de verloedering in de stadswijken toeneemt en ook de discriminatie en regelrecht racisme. Het voorbeeld van Christos Pistolas is ontluisterend. Hij las als kind een bordje op een café: "Verboden voor ratten, honden, katten, Italianen, Spanjaarden, Grieken en ga zo maar door. " Ook de andere getuigen spreken over discriminatie in de horeca, op de huizenmarkt en in het onderwijs.
Als er staat geschreven "verboden voor Italianen en honden", hoe voel je je dan? Wat ben ik, een hond of wat? Dat kan toch niet!"
De spanning tussen de werkloze jongeren en de politie neemt toe in de jaren 80. Sommige wijken in Genk, Brussel, Antwerpen of Gent, worden oorlogszones, een symbool van frustratie en wederzijds onbegrip. "De vooroordelen kwamen van beide kanten", zeggen de jongeren van toen nu.
Gianluca Mobile en Bilal Azzaoui getuigen:
Zwarte zondag
De toenemende spanningen zijn koren op de molen van de extreemrechtse partij Vlaams Blok. Die haalt een grote verkiezingsoverwinning in 1988 en daarna in 1991, met een uitgesproken antimigratieprogramma. De rest van de documentairereeks had voorspelbaar kunnen zijn, over een steeds meer gepolariseerde maatschappij, gevoed door angst, wij-zijdenken, extremisme van rechts en extremisme van binnen de moslimwereld.
Maar de makers zijn genuanceerd en kijken naar de oorzaken en de fouten van de opeenvolgende overheden. Waarom kwam er pas een racismewet in 1991 en vreemdelingenstemrecht in 2004 voor mensen van buiten de Europese Unie? Wat is de impact van de discriminatie in het onderwijs? Is er genoeg gepeild naar de moeilijkheden van migranten om te integreren met hun culturele bagage van hun land van herkomst?
De experts in "Kinderen van de migratie" wijzen op het feit dat de overheid en onze samenleving te ongeduldig zijn als het op integratie aankomt:
"Ze vergeten dat het een sociologisch heel gevoelige en intieme kwestie is om je oriëntatie vanuit je herkomstland te verplaatsen naar die van het land waar je heen gaat", zegt Frank Caestecker van de UGent.
Voor pedagoog Orhan Agirdag is het belangrijk dat we migratie niet meer loskoppelen van onze huidige maatschappij. "Het gaat niet langer over wat we willen geven aan kansen aan anderen. Het gaat over óns onderwijssysteem, ónze arbeidsmarkt, ónze eigen kansen als samenleving".
"Kinderen van de migratie" is vanaf vanavond elke dinsdag te zien op Canvas en VRT NU om 21.10 uur (na De Afspraak).
Luister hier naar het interview in De ochtend met Christos Pistolas en Malika Bouhout:
