Gas- en elektriciteitsprijzen gaan door het dak: wat is er aan de hand en hoe kunt u zich wapenen?

Wat is er aan de hand?

In één jaar tijd zijn de prijzen van verschillende energieproducten snel gestegen. Akkoord, de vergelijkingsbasis is, vanwege de coronapandemie, eerder laag, maar dan nog. De aardgasprijs op de groothandelsmarkten staat hoger dan ooit. Gasfutures die verhandeld worden in Nederland kosten nu 450 procent meer dan een jaar geleden, blijkt uit data van persagentschap Bloomberg in zakenkrant De Tijd.

Begin september piekte de gasprijs rond de 45 euro per megawattuur op de markt. Ter vergelijking: in 2019 bedroeg de gemiddelde marktprijs nog zo’n 16 euro per megawattuur. Gedurende de coronapandemie was dat nog lager, omwille van de fors afgenomen vraag. Door de wereldwijde lockdown was er weinig nood aan gas.

De prijzen zijn al geruime tijd aan het stijgen, net als die van elektriciteit op de groothandelsmarkten. Gisteren werd in België gemiddeld 149,75 euro per MWh betaald voor levering de volgende dag. Dat is het hoogste prijspeil deze maand, zegt Matthias Detremmerie, stroomhandelaar voor energieleverancier Elindus aan De Tijd. Tegenover vorig jaar is de groothandelsprijs voor elektriciteit verdrievoudigd.

Waar ligt de oorzaak voor de stijgende prijzen?

Het is de economische relance na corona die nu mee aan de basis ligt van de forse prijsstijging, zegt energie-expert Bram Claeys van de internationale energie-ngo RAP (Regulatory Assistance Project). “De vraag naar aardgas is sterk toegenomen, vooral in Azië.” Een grotere vraag betekent hogere prijzen. Ook al omdat er voorraadproblemen zijn, al dan niet bewust in de hand gewerkt. “De OPEC-landen manipuleren de productie in de hoop om hun verliezen van het voorbije jaar enigszins te kunnen compenseren”, zegt Claeys.

Ook Rusland doet graag zijn speculatieve duit in het zakje. Door de spanningen tussen Oekraïne en Rusland voert die laatste minder gas door de pijplijn. Er is enige hoop gevestigd op de omstreden Nord Stream 2-gasverbinding tussen Rusland en Duitsland als oplossing voor het Europese gastekort. Claeys: “Maar dat is niet zeker, wat leidt tot speculatie en dus weer druk zet op de prijs.”

Zal ik dit merken op mijn energiefactuur?

Analist Jef Currie van zakenbank Goldman Sachs waarschuwt voor prijspieken deze winter, omdat ook de voorraden zijn afgebouwd door corona. Bij een koudere winter dan normaal, dreigen de energieprijzen verder de hoogte in te gaan, wat een bedreiging vormt voor energie-intensieve sectoren.

Ook voor u en ik, de gewone consumenten, is er een serieuze impact, en kan die nog groter worden de komende maanden. Vorige maand werd de kaap van 1.000 euro op jaarbasis voor elektriciteit gerond, voor aardgas was dat zelfs gemiddeld meer dan 1.600 euro op jaarbasis, blijkt uit berekeningen van de federale energieregulator Creg en zijn Vlaamse evenknie Vreg.

Een Vlaams gezin met een modaal elektriciteitsverbruik dat in augustus een contract aanging, zit nu gemiddeld aan een jaarfactuur van 1.034 euro. Ter vergelijking: in 2019, dus pre-corona, was dat zo’n 941 euro, en in augustus 2020 nog 877 euro.

Voor aardgas komen de gemiddelde aanbiedingen van de leveranciers voor augustus neer op een jaarfactuur van 1.518 euro. Twee jaar geleden betaalde een modaal gezin jaarlijks 1.089 euro aan aardgas, één jaar geleden 908 euro.

Voelen alle klanten de stijgingen even fel in hun portemonnee?

“De concrete impact hangt af van welk soort energiecontract u hebt”, zegt Simon November van consumentenorganisatie Test Aankoop. “Wie een vast contract heeft dat nog loopt, hoeft zich vooralsnog geen zorgen te maken.”

Een vast contract is doorgaans wel duurder dan een variabel, net omdat de energieleverancier zich indekt tegen eventuele prijsstijgingen, die hij dan niet kan doorrekenen aan de gebruiker. Maar wie een variabel contract heeft krijgt de prijsstijging wel aan de broek gesmeerd op de jaarlijkse afrekening. “Over het algemeen raden wij aan om je energiecontracten jaarlijks te herbekijken”, zegt November. “Maar als je vandaag een vast contract hebt dat je vorig jaar tegen een interessante prijs hebt gesloten, doe je er dus net goed aan om dat verder aan te houden.”

Hoe kan ik mij als consument indekken tegen een ontsporende factuur?

“Niks is zo moeilijk als de energieprijzen te voorspellen”, zegt Bram Claeys. “Zitten we nu op de piek en gaat de prijs stabiliseren of dalen? Geen mens die dat kan zeggen.”

Simon November: “Als je niet hoeft te veranderen, hou je dan aan je lopende contract. Als je een variabel contract hebt, dan is het niet onverstandig om je maandelijks voorschot wat te verhogen, zodat je niet een schok krijgt bij de eindafrekening.” Voor wie het contract afloopt, is prijzen vergelijken de boodschap. “Er bestaan nog altijd grote verschillen in de tariefplannen. Het hangt af van het gezinsprofiel welk contract het beste past.”

Intussen kan je op korte termijn een aantal maatregelen nemen die je factuur wat onder controle moeten houden. Minder verbruiken is een klassieke maar effectieve dooddoener. “Maar kijk ook naar structurele oplossingen”, zegt Bram Claeys. “Hernieuwbare energie is een uitweg.” 

Maar ook de overheid moet kleur bekennen. “De energiefactuur bestaat voor zowat 70 procent uit allerhande taksen en heffingen, slechts voor 30 procent uit de effectieve energiekost. Intussen leeft in ons land 10 procent van de gezinnen in energie-armoede, wat betekent dat ze een groot deel van hun gezinsbudget moeten spenderen aan hun energiefactuur. Als we de energietransitie willen doen lukken, dan moeten we iedereen mee krijgen”, zegt Claeys.