Hij stelde zijn vaccinatie uit en belandde in het ziekenhuis: ‘Ik hoop dat die vermoeidheid nog verdwijnt’

“Maandenlang zagen mijn vrienden en ik de vaccinatiecampagne als een overheidscomplot. Vandaag heb ik de luxe niet meer om zoiets te denken.” Wanneer David Kabamba Kabangu (49) over zijn ervaringen van de afgelopen weken vertelt, breekt zijn stem. Begin augustus liep de man uit Elsene een coronabesmetting op, een ervaring die zijn denkbeelden veranderde en die zijn leven grondig door elkaar schudde. “Aanvankelijk vielen mijn klachten mee, maar na enkele dagen voelde ik alle kracht uit mijn lichaam wegvloeien en kreeg ik het steeds moeilijker om adem te halen.” Kabamba Kabangu werd vervolgens met spoed in het ziekenhuis opgenomen, waar hij tien dagen lang voor zijn leven vocht. De artsen wezen hem er daarbij op dat zijn klachten mogelijk vermijdbaar waren: wanneer gevaccineerde mensen het coronavirus oplopen, zijn hun symptomen gemiddeld minder zwaar dan bij personen die geen prik kregen.

“Ik was geen overtuigde antivaxer, maar maakte me wel grote zorgen over de langetermijngevolgen van het coronavaccin”, vertelt de Elsenaar. In zijn omgeving belandden de meeste vaccinatie-uitnodigingen in de prullenmand. “Toen ik net in het ziekenhuis lag, dacht ik vaak terug aan hoe mijn vrienden en ik lang tegenover elkaar beweerden dan het vaccin ons meer schade zou toebrengen dan het virus zelf. Ik kreeg op dat moment bijna geen lucht meer en vreesde dat ik mijn kinderen nooit zou terugzien. Voor mij werd het steeds duidelijker dat ik de situatie lang verkeerd had ingeschat. Pas toen ik doodziek werd, liet ik de complottheorieën vallen.”

Toen Kabamba Kabangu vorige week de deur van de covidafdeling achter zich dichttrok, was hij opgelucht dat het virus geen onherstelbare schade aan zijn lichaam had toegebracht. “Toch checkte ik onmiddellijk na mijn vertrek wanneer ik alsnog een vaccinatieafspraak kon krijgen. Je wenst het virus je ergste vijand niet toe.”

Natuurlijke immuniteit

Het verhaal van Kabamba Kabangu klinkt vertrouwd in de oren van Yannick Vande Weygaerde. Als longarts in het Universitair Ziekenhuis in Gent behandelt hij al maanden voornamelijk niet (volledig) gevaccineerde patiënten. “Het gaat zowel om notoire antivaxers als om mensen die door de cultureel-linguïstische barrière weinig of geen informatie over de vaccinatiecampagne kregen. Daarnaast behandelen we burgers die dachten dat ze fit genoeg waren om beroep te doen op hun natuurlijke immuniteit, maar verrast werden door hoe venijnig het virus is én zijn er patiënten die praktische overwegingen boven hun gezondheid verkozen.”

De manier waarop Vande Weygaerde de zieken beschrijft, geeft aan dat de niet-gevaccineerde coronapatiënten niet allemaal fervente antivaxers zijn. Mostafa El Ghazouani (43) uit Ingelmunster koos er bijvoorbeeld voor om zijn vaccinatie uit te stellen tot na de zomervakantie zodat hij met zijn drie dochters naar Marokko kon reizen. Die beslissing kwam hem duur te staan: op de laatste dag van zijn vakantie werd El Ghazouani plots kortademig. Hij reisde alsnog terug naar België, waar hij haast onmiddellijk een positieve coronatest aflegde. “Op dat moment ging het al zo slecht met me dat ik geen andere keuze had dan naar de Sint-Jozefskliniek te trekken. Daar werd ik uiteindelijk acht dagen lang behandeld.” Enkele dagen geleden mocht de man het ziekenhuis verlaten, maar het ziet er niet naar uit dat hij zijn job als operator snel kan hervatten. “Als ik honderd meter gewandeld heb, ben ik volledig buiten adem. Ik hoop dat die vermoeidheid nog verdwijnt.”

Tweede kans

El Ghazouani krijgt een tweede kans om zijn prik in te plannen, maar niet iedereen heeft dat geluk. De Amerikaanse arts Brytney Cobia publiceerde onlangs een open brief over hoeveel van haar patiënten hun visie op de vaccins pas bijstelden toen het al te laat was. “Vlak voordat ze aan de beademing worden gelegd, smeken ze me om het vaccin. Dan houd ik hun hand vast en zeg ik dat het me spijt maar dat het te laat is. Als ze een paar dagen later overlijden, knuffel ik hun nabestaanden en zeg dat de beste manier om hun geliefde te herdenken is door zichzelf te laten vaccineren en iedereen aan te moedigen om hetzelfde te doen.”

In België lijken artsen iets minder activistisch ingesteld. Wouter De Corte, intensivist aan het AZ Groeninge in Kortrijk, wil over zijn patiënten bijvoorbeeld geen oordeel vellen. Hij vergelijkt de behandeling van niet-gevaccineerde coronapatiënten met de ondersteuning die kettingrokers met longkanker krijgen. “De afdeling intensieve zorg is niet de juiste plek om discussies over de persoonlijke overtuigingen of gedragingen van mensen te voeren.” Volgens hem moet buiten de muren van het ziekenhuis werk gemaakt worden van een informatiecampagne die ook de meest overtuigde antivaxers het nut van een prik doet inzien. Dat is geen eenvoudige opgave: Vande Weygaerde merkt op dat een deel van de patiënten die hij behandelt tot op intensieve zorg volhoudt dat het vaccin gevaarlijk is. 

Levensvisies

Maar als een bijna-doodervaring je niet tot inkeer kan brengen, wat dan wel? Gedragspsycholoog Dirk Hermans (KU Leuven) denkt dat het nooit mogelijk zal zijn alle mensen van het nut van een vaccinatie te overtuigen. “Al onze standpunten en levensvisies zijn gebaseerd op informatie. Wanneer die in een bepaalde richting wijst, worden we moeilijker vatbaar voor de standpunten van andersdenkenden. Dat is ook het geval wanneer onze standpunten gebaseerd zijn op objectief foute informatie.” 

Dat verklaart volgens Hermans ook waarom het zo moeilijk is om met antivaxers te discussiëren. De dialoog wordt verder bemoeilijkt door het feit dat de expliciete weigeraars vaak argumenten aanhalen die niet op wetenschappelijke kennis berusten. “De gemiddelde gevaccineerde kan ook niet uitleggen waarom en hoe de prik precies werkt, maar hij maakt zijn keuze op basis van de autoriteit van academische geletterden. De antivaxers claimen dezelfde autoriteit, maar schuiven daarbij cruciale wetenschappelijke inzichten opzij.”

Hermans wijst erop dat het complotdenken van alle tijden is, maar dat de coronacrisis ervoor zorgt dat meer mensen eraan ten prooi vallen en dat het fenomeen meer aandacht krijgt. Dat is op zich niet zo ongewoon: tijdens crisissen en andere onzekere periodes zoeken mensen wel vaker steun bij de rechtlijnige antwoorden van complotdenkers. Hermans vreest wel dat mensen die geen prik kregen dat straks als een soort ereteken zullen zien. “Overtuigingen leiden vaak tot bepaald gedrag, maar dat werkt ook zo in de omgekeerde richting.” Volgens hem kan enkel het Franse model waarbij een vaccinatiebewijs nodig is voor een volwaardige deelname aan de samenleving mensen overhalen. “Maar zelfs dan zal een deel van de bevolking nog steeds aan zijn overtuigingen ten onder gaan.”

Moreel oordeel

Vande Weygaerde wijst er wel op dat deze groep van overtuigde antivaxers klein is en dat er veel meer mensen als El Ghazouani zijn. Burgers die hun vaccinatie uitstelden, er nog over twijfelen of zelfs helemaal niet op de hoogte zijn van de campagne. Daarom moet de overheid zich volgens De Corte ook tot hen richten en is het belangrijk om ze niet bij voorbaat het label van antivaxer op te kleven. “Als arts een moreel oordeel vellen, levert niets op. Het is veel interessanter om manieren uit te denken om zoveel mogelijk vaccins in armen te doen verdwijnen.” 

El Ghazouani gelooft dat de periode na de zomervakantie voor een stijgende vaccinatiecurve zal zorgen. “Ik ken veel mensen die net als ik hun prik uitstelden omdat ze anders hun reisplannen moesten omgooien. Daarnaast geloof ik dat ook de vaccinaties rond populaire winkels soelaas kunnen brengen. Als de cijfers na al die acties nog steeds niet hoog genoeg liggen, vind ik een verplichting niet ondenkbaar. Soms moet je mensen tegen zichzelf beschermen.”