Militaire staatsgreep Guinee was duidelijk goed voorbereid maar hoe reageert de rest van het leger? 

Na een dag vol geweervuur in de Guineese hoofdstad Conakry is het de afgelopen uren rustig geweest, hoort VRT NWS van ter plaatse. De militaire coupplegers hebben gisteravond in het hele land de avondklok ingevoerd. Ze vroegen de ambtenaren wel om maandag aan het werk te gaan.

In een tweede mededeling lieten de militairen weten dat het parlement, de regering en de staatsinstellingen worden ontbonden. De grondwet wordt opgeheven en overal nemen militairen het burgerlijke bestuur over. Vanmorgen om 11 uur moeten de ministers van de afgezette regering naar het Palais du Peuple komen voor een bijeenkomst. Doen ze dat niet, dan worden ze als coupplegers beschouwd.  

In een eerste video die AFP in handen kreeg, beweerde een groep "putschisten" president Alpha Condé vast te hebben gezet: "Nadat we de president hebben gegrepen en hij nu bij ons is (...) hebben we beslist de geldende grondwet op te heffen, de instellingen te ontbinden. We hebben ook beslist de regering te ontmantelen en de land- en luchtgrenzen te sluiten." 

Op dit ogenblik is het onduidelijk waar de president naartoe is gebracht. De opstandelingen zeggen dat hij in goede gezondheid verkeert en toegang heeft tot medische zorg. 

António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, heeft opgeroepen tot de onmiddellijke vrijlating van de president. In zijn tweet noemde Guterres het geweld een staatsgreep en zegt hij dat hij de situatie nauw opvolgt.

Ook de Afrikaanse Unie (AU) veroordeelt de staatsgreep ten stelligste en vraagt de vrijlating van Condé. Felix Tshisekedi, voorzitter van de AU en president van de Democratische Republiek Congo, riep samen met AU-commissievoorzitter Moussa Faki Mahamat op tot een vergadering. Eerder had ook al het regionale blok ECOWAS de terugkeer naar de grondwettelijke orde geëist. 

Intussen hebben ook een aantal westerse landen waaronder oud-kolonisator Frankrijk "de poging tot machtsovername" veroordeeld. Frankrijk roept de militairen op om president Condé "onmiddellijk en zonder voorwaarden" vrij te laten. Europees Raadsvoorzitter Charles Michel veroordeelt de coup en roept op tot vrede en dialoog.  

Toen de militairen gisteren door de straten van de hoofdstad Conakry reden, werden ze toegejuicht door duizenden inwoners (zie foto bovenaan). "De  coup lijkt ook goed voorbereid", zegt landenverantwoordelijke Krista Verstraelen van het Belgische Agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking Enabel vanuit Conakry. "De leider van de putschisten is een hoog opgeleide militair met veel buitenlandse ervaring. Maar de vraag is hoe de commandanten in de andere kazernes in het land zullen reageren." 

Voorlopig houdt Enabel iedereen thuis en wacht het de gebeurtenissen af. Het heeft 30 buitenlandse werknemers in Guinee, onder wie 11 Belgen, en ook 125 plaatselijke medewerkers. 

De Franse oud-kolonie heeft een lange traditie van staatsgrepen en verijdelde staatsgrepen. Dit is al de derde sinds de onafhankelijkheid in 1958.

In 2010 leek de eerste democratische verkiezing van Alpha Condé de weg te openen naar een periode van stabiliteit na jarenlang politiek oproer, autoritair bewind en corruptie. Condé noemde zichzelf een plaatselijke versie van Nelson Mandela en werd op handen gedragen door verschillende landen. Het land kon in 2015 met buitenlandse steun een epidemie van ebola met succes bedwingen. 

Maar volgens waarnemers heeft Alpha Condé zijn beloftes niet kunnen waarmaken en gleed zijn bewind in de loop van de jaren af. Een omstreden referendum over de wijziging van de grondwet en de daaropvolgende verkiezingen verliepen zeer gewelddadig.

En ook economisch blijft het land achterophinken en blijft de bevolking grotendeels arm, ondanks de bodemrijkdommen zoals bauxiet, ijzererts en goud. Vorig jaar sloot het land nog een miljardendeal met China voor de ontginning van bauxiet, in ruil voor infrastructuurwerken.

Volgens experts zou de laatste herverkiezing van de oude president de spreekwoordelijke druppel geweest kunnen zijn. Of zoals een gevluchte opposant in Senegal het vanmorgen verwoordde: "We weten dat een staatsgreep niet goed is. Maar we hebben geen keuze. We zitten met een president die te oud is, die de Guineeërs niet langer laat dromen en die de macht niet wil afstaan."